ارگ کریم‌خانی

در گذر خود از شهر شیراز نگاهی که به قلب این شهر بیندازید، متوجه یک بنای باشکوه خواهید شد که متعلق به دوران زندیه است و حال گذشته را به تصویر می‌کشد. ارگ کریم خان یادگاری از خاندان‌های قدرتمند و ثروتمند شهر است که شما را به بازدید از خود فرامی خواند.

آشنایی با ارگ کریم خان شیراز

این بنای تاریخی شیرازی از جمله بهترین بناهای تاریخی شهر و یکی از مهم ترین جاهای دیدنی شیراز محسوب می‌شود که شهرت آنها نه تنها در ایران، بلکه در سرتاسر دنیا پیچیده است و گردشگران زیادی را به سوی خود کشانده است. ارگ کریم خان بنایی است که در دوران سلطنت سلسله زندیه ساخته شد. کریم خان زند بعد از انتخاب شهر شیراز به عنوان پایتخت خود در این مکان مستقر شد و از آن پس نام این مکان به عنوان ارگ کریم خان زند انتخاب شد و برای همیشه بر روی آن باقی ماند. در طی دوران مختلف آسیب‌های زیادی به ارگ کریم خان وارد شد و در هر دوره این بنا ترمیم شد. از این ارگ در دوران حکومت پهلوی به عنوان مکانی برای نگهداری زندانیان استفاده می‌شده است و خسارات و آسیب‌های زیادی به این مکان در این دوره وارد شد.

ارگ کریم خان در بین سال‌های 1766 تا 1767 میلادی یا به گفته‌ای سال 1180 هجری قمری ساخته شد. کریم خان از معماران بسیار برجسته و با تجربه‌ برای ساخت این مکان استفاده کرد که مهارت زیادی در کار ساخت و ساز داشتند. بعضی از مصالح مورد نیاز برای ساخت این ارگ از خارج کشور و بعضی دیگر از بهترین کوه‌های شهرهای داخلی کشور آورده شدند. در دوران زندیه برای استقرار حکومت و در دوران قاجار از آن برای زندگی فرماندهان محلی استفاده می‌کردند. طبق سندهای تاریخی می‌توان فهمید به دستور عبدالحسین میرزا فرمانفروا که حکمران فارس بود بازسازی‌های مینیاتوری روی این مکان انجام شد.

این ارگ در سال 1351 به ثبت ملی رسید و امید است در طی سال‌های بعد جزو آثار جهانی ثبت شود.

ارگ کریم خان شیراز کجاست؟

ارگ کریم خان شیراز در مرکز شهر قرار دارد. این بنای تاریخی در خیابان کریم خان ساخته شده و در نبش میدان شهدا قرار دارد.

مسیرهای دسترسی به ارگ کریم خان

در هر کجای شهر شیراز که باشید به راحتی می‌توانید خود را به ارگ کریمخان از معروفترین جاهای دیدنی شیراز برسانید و از نزدیک از این بنای تاریخی بازدید کنید. اگر می‌خواهید از وسایل نقلیه‌ای مانند مترو استفاده کنید، باید در ایستگاه زندیه پیاده شوید. بعد از اینکه در این ایستگاه پیاده شدید، بعد از چیزی حدود 550 متر پیاده‌روی به ارگ خواهید رسید.

در صورتی که بخواهید از ماشین شخصی استفاده کنید، برای دسترسی به این مکان باید به سمت غرب در آزادگان بروید. در آزادگان به سمت خط کندور بروید و وارد بلوار مدرس شوید. از بلوار مدرس به سمت میدان ولیعصر حرکت کنید. بعد از میدان ولیعصر 200 متر جلوتر بروید و وارد خیابان زند شوید. از بلوار زینبیه به خیابان لطفعلی رفته و بعد از چیزی حدود 2 کیلومتر به خیابان پیروزی وارد شوید. از اولین خروجی وارد بلوار هجرت شده و به سمت خیابان ناصر خسرو بروید و در فاصله کمی خود را در مقابل ارگ خواهید یافت.

معماری ارگ کریم خان شیراز

ارگ کریم خانی بنایی 4 هزارمتری است که در زمینی به اندازه 12800 متر مربع ساخته شده است. در ساخت این بنا می‌توان معماری زیبایی را مشاهده کرد. دو معماری مسکونی و نظامی در ساخت این بنا استفاده شده که بر زیبایی این مکان افزوده است. در محوطه درونی بنا ایوان‌ها و اتاق‌های وجود دارد که نقاشی شده هستند. آب‌نماها و باغچه‌های آن با استفاده از شیوه‌های مهندسی خاص با ظرافت منحصر به فرد ساخته شده‌ و دورتادور بنا قرار دارد. در سه ضلع شمالی، جنوبی و غربی می‌توان ایوان‌هایی را مشاهده کرد.

4 برج دایره‌ای شکل با ارتفاع 14 متر و زاویه 90 درجه در آن وجود دارد. برج‌های این مکان نیز نقش دفاعی داشته و یکی از این برج‌ها مانند برج پیزا کج شده است.
 

در نمای خارجی ارگ کریم خان آجرکاری‌هایی می‌توان مشاهده کرد که بلندی دیوارهای آنها تقریبا 12 متر است. جان پناه‌های خوبی در قسمت‌های مختلف قرار دارد که سربازن و ارتشیان از آنها برای دیده بانی و تیراندازی استفاده می‌کرده‌اند. این ارگ دیوارهای بسیار ضخیم و بلندی دارد که نفوذناپذیر هستند.

سنگ‌هایی که در ساخت این بنا بکار رفته است از جنس سنگ آهک هستند که با نام گندمگ آنها را می‌شناسند. افراد سنگ‌تراش که سازنده آنها هستند بر روی این سنگ‌ها علامتی قرار داده‌اند که نشانی از مهر سنگ‌تراشی آنها است.

ارگ این بنا شکلی ذوزنقه‌ای دارد، اما باید گفت که ناقص است. این نقص به این دلیل بوده که در زمان ساخت آن به این نتیجه رسیده شده که زمین‌های شمال غربی این بنا برای ساخت مناسب نبوده و ممکن است با گذشت زمان نشست کند. در ضلع شرقی این ارگ تابلویی وجود دارد که از جنس کاشی است و صحنه رزمی از رستم و دیو سفید را ترسیم می‌کند.

بخش‌های مختلف ارگ کریم خان شیراز

برج‌های اطراف ارگ سه طبقه مجزا دارند و دارای پله‌هایی مدور هستند. از این پله‌ها برای بالا رفتن از بنا استفاده می‌کردند. در این طبقات مختلف دو اتاق قرار دارد که می‌توان گفت که از آنها برای استراحت و نگهداری اسلحه استفاده می‌شده است.

این ارگ قسمت‌های مسکونی دارد که هر کدام دارای یک ایوان با دو ستون سنگی هستند. به جلوی هر ایوان که نگاه کنید حوضی چهار گوش مشاهده می‌کنید. آبی که در این حوض‌ها جریان پیدا کرده از قنات رکن آباد تامین می‌شده است. آب این قنات بهترین آب معدنی شهر شیراز محسوب می‌شود. اتاق‌های ارگ به هم متصل هستند و ارتباط دارند.

شاهنشین‌ها از دیگر قسمت‌های این ارگ هستند. شاه نشین‌هایی در ضلع‌های مختلف قرار دارند که سه ضلع شمالی، غربی و جنوبی آن به نام تالار بلند پایه بهشت شناخته می‌شدند. شاه نشینی که در قسمت شمال قرار دارد از آن در زمستان‌ها استفاده می‌کردند. ستون‌هایی که در جلوی این شاه نشین قرار دارند از جنس سنگی به نام گندمک هستند. یک نیم کاسه مقرنس در این شاه نشین ساخته شده که رو به حیاط است.

شاهنشین اصلی در جبهه غربی قرار دارد که رو به روی حوض بزرگ ساخته شده است. ستون‌های این شاه نشین چوبی بوده و نقوش تزئینی مارپیچ دارند. جنس چوب این ستون‌ها از سرو است و در قسمت بالایی خود مقرنس هستند. این شاه نشین مخصوص فصل زمستان بوده، اما شاهنشین غربی برای تمام فصول به کار می‌رفته است.

حمام ارگ کریم خان یکی از بخش‌های مهم این ارگ بوده که فقط خانواده سلطنتی از آن استفاده می‌کرده است. این حمام سه قسمت سربینه، گرم خانه و خزینه دارد. سربینه قسمت اول این حمام به شمار می‌آید. در این حمام سکوهایی برای نشستن و تعویض لباس قرار دارد. در قسمتی از سربینه محلی برای برپا کردن آتش و درست کردن چای و قلیان اختصاص یافته است. همچنین باید اشاره کرد که در قسمت زیر این سربینه نیز سکوهای برای قرار دادن کفش و لباس وجود دارد.

باغ وسیعی نیز به نام نظر در این ارگ ساخته شده که در وسط این عمارت قرار دارد.

باید گفت که نقاشی‌ها و قسمت‌هایی از کاشی‌کاری‌هایی که بر روی بخش‌های مختلف ارگ قرار دارد، در طی گذر زمان از بین رفته است؛ اما امروزه آنها مرمت و بازسازی شده‌اند. در حال حاضر این ارگ تبدیل به موزه‌ای شده است و زیر نظر سازمان میراث فرهنگی کشور کار می‌کند.

جاهای دیدنی اطراف ارگ کریم خان شیراز

بعد از اینکه مدت زمانی را در ارگ گذراندید و به قدمت تاریخی آن پی بردید، می‌توانید سری به جاهای دیدنی اطراف ارگ بزنید. در سرتاسر خیابان ارگ مغازه‌های فالوده فروشی، بستنی و کافه تریای زیادی وجود دارد که می‌توانید به همراه دوستان و خانواده خود مدتی در آنها بشینید و فالوده‌ای بخورید و از دیوارها و بنای خارجی ارگ دیدن کنید.

ارگ کریم خان در نزدیکی بازار وکیل قرار دارد و بعد از گشت و گذار در این ارگ باشکوه می‌توانید خود را به بازار برسانید و از جاذبه‌های تاریخی این مکان نیز بازدید کنید.

زمان و هزینه بازدید از ارگ کریم خان شیراز

ارگ کریم خان شیراز همه روزه بجز ایام تعطیل و سوگواری برای بازدید عموم باز است. افرادی که علاقمند به بازدید از این مکان هستند می‌توانند از ساعت 8 صبح تا 10 شب به این مکان مراجعه کنند و به شگفتی معماری باشکوه دوران گذشته پی ببرند. مدت زمان بازدید از این مکان یک ساعت است.

قیمت بلیط این ارگ برای هر ایرانی 5 هزار تومان است و مسافرین خارجی باید 20 هزار تومان پرداخت کنند. پس بازدید از این مکان باشکوه را در سفر به شیراز از دست ندهید.