راهنمای بازدید منارجنبان اصفهان
منارجنبان در اصفهان یکی از شگفت‌انگیزترین بناهای تاریخی و از محبوب ترین جاذبه‌های گردشگری اصفهان است. دلیل این همه محبوبیت هم، معماری خارق‌العاده، شگفتانگیز و اسراسرآمیز آن است. برای دانستن عجایب منارجنبان اصفهان تا انتهای این مقاله همراه ما باشید. در حدود 7 قرن پیش بدون اینکه علم و تکنولوژی پیشرفت قابل توجهی کرده باشد، چطور معماران و سازندگان توانسته‌اند بنایی را خلق کنند که با تکان یکی از منارهها، نه تنها مناره دیگر بلکه تمام ساختمان شروع به لرزیدن کند. علت نامعلومی دارد. دلیل ساخت این بنا به این صورت توسط معمار آن، که بازهم جوابی قطعی و مستند برای شناسایی او وجود ندارد، همگی در کنار زیبایی، قدمت و تزئینات کاشی‌کاری فوق‌العاده و معماری تحسین‌برانگیز ایران کهن باعث شده عجایب منارجنبان یکی از محبوب‌ترین و دوست‌داشتنی‌ترین جاذبه‌های تاریخی و گردشگری کشور و اصفهان شود.
منارجنبان کجاست؟
منارجنبان یکی از شگفت‌انگیزترین جاذبه‌های گردشگری ایران است که در شهر اصفهان و در روستای کارلادان و در نزدیکی محله‌ای به نام نصرآباد قرار دارد. البته در دوران قبل منارجنبان اصفهان از شهر اصفهان جدا بود و در دهکده کارلادان قرار داشت. اما امروزه این اثر تاریخی به عنوان بناهای قدیمی شهر اصفهان است و فاصله منارجنبان تا اصفهان را میتوان گفت در 6 کیلومتری اصفهان به سمت نجف‌آباد، در فاصله کمی از محله نصرآباد در خیابان آتشگاه قرار گرفته است.
ساعت بازدید منارجنبان اصفهان
ساعت بازدید منارجنبان همه روزه از 9 صبح تا 16 عصر است که برای تماشای این جاذبه گردشگری به شهر اصفهان، 6 کیلومتری اصفهان به سمت جاده آتشگاه به سوی نجف‌آباد، محله نصرآباد میتوانند بروند. بهای بلیط برای اتباع ایرانی 3 هزارتومان است. برای بازدید از این عمارت تک ایوانه که یکی از جاذبه های مهم اصفهان است می توانید یکی از هتل های خوب را رزرو کنید. دیدنی های این شهر بسیار زیادند پس بهتر است قبل از ورود به اصفهان یکی از هتل های خوب مانند هتل 5 ستاره عباسی اصفهان را رزرو کنید و بعد با یک زمانبندی و برنامه ریزی از تمام جاهای خوب شهر بازدید کنید. این مناره هم در لیست خود قرار دهید که از دیر باز بسیار مورد استقبال مسافران قرار گرفته است.
ساعت تکان دادن منارجنبان
شهرت منارجنبان پس از بازدید از گردشگران و بازدیدکنندگان روزبه‌روز بیشتر شد و هر روز تعداد زیادی از بازدیدکنندگان چه داخل و چه خارج از کشور برای تماشای این اثر کم‌نظیر تاریخی به اصفهان سفر می‌کردند. از این رو همه برای دیدن تکان‌خوردن منار دوم که به دلیل لرزش منار دیگر رخ می‌داد، سر از پا نمی‌شناختند و هر بازدیدکننده سعی می‌کرد خودش مناره را تکان دهد و شاهد لرزش مناره دیگر باشد. اما اگر این مسئله همچنان ادامه می‌یافت، چون هدف اصلی ساخت این مناره، ارتعاش منارهها نبوده است، قطعا به سلامت ساختمان منارجنبان صدمه وارد می‌شد. از این رو طی اقدامی که مسئولان انجام دادند، دیگر خود بازدیدکنندگان اجازه تکان دادن منارهها را ندارند و روزی دو بار صبح و دو بار بعد از ظهر آن هم در صورت حضور بازدیدکننده، فردی که کارشناس سازمان میراث فرهنگی اصفهان است و به آن «جنباننده»، می‌گویند، از پله‌های مناره بالا می‌رود و منارهها را تکان می‌دهد، تا همه بازدیدکنندگان بتوانند لرزش مناره دیگر را مشاهده کنند. البته در ایام نوروز این زمان تغییر میکند و در صورت ازدحام جمعیت به یک ساعت یک بار تغییر میکند. یعنی در هر یک ساعت جنباننده منارجنبان اصفهان، وظیفه تکان‌دادن منارهها را برعهده خواهد داشت. خوشبختانه در این سال‌های اخیر از این میراث ملی و تاریخی کشور، به خوبی نگهداری و محافظت می‌شود.
علت لرزش منارجنبان
از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که باعث لرزش منارهها و درواقع کل ساختمان منارجنبان اصفهان می‌شود. البته برای آن که ما بتوانیم درک بهتر و بیشتری نسبت به نظریه داشته باشیم، آقای شاهین‌پور مثال ساده و قابل فهمی را ارائه می‌دهد. کافی است، منارهها را همانند دو نخ آویزان درنظر بگیرید. این دو نخ از قسمت پایین با یک نخ مشترک به یکدیگر متصل هستند. حال اگر یکی از این دو نخ تکان بخورد، بلافاصله نخ دیگر هم به‌لرزش و حرکت درخواهد آمد. حال تصور کنید که ارتفاع و وزن منارهها با یکدیگر برابر نیست. در این صورت مطمئنا لرزشی اتفاق نخواهد افتاد. «رزونانس»، یا «تشدید»، نام پدیده‌ای است که علم فیزیک بر این اتفاق گذاشته است. درواقع با حرکت یک مناره و لرزش مناره دیگر، تشدید یا رزونانس رخ می‌دهد که آقای شاهین‌پور به راحتی دلیل آن را توضیح داده‌اند. برای این که بتوانید لرزش و نوسان ایجادشده را مشاهده کنید، می‌توانید ظرفی از آب بردارید و آن را روی قبر عمو عبدالله قرار دهید. در این صورت لحظاتی پس از به حرکت درآمدن مناره اول، شاهد نوسان آب داخل ظرف هستید که نشان می‌دهد نه تنها منارهها، بلکه کل ساختمان به لرزه درمی‌آید. شاید برای شما هم مثل من این سوال مطرح شود، خوب پس چرا بعد از گذشت این همه مدت و لرزش‌های پی‌درپی که منارهها تجربه کرده‌اند، تا به امروز هیچ کدام نریخته است؟
پاسخ این سوال هم بسیار ساده است. کافی است اگر بنا را از نزدیک می‌بینید، به ساختمان این مکان به خوبی دقت کنید. تا راز منارجنبان اصفهان را با شما در میان بگذاریم. حتما شیارهایی را که در بین بخش‌های مختلف عمارت وجود دارد، مشاهده می‌کنید. این شیارها بین دیوارها فاصله ایجاد کرده و همین امر مسئله سبب شده تا پس از تکان خوردن منارهها، بنای ساختمان فضای کافی و مناسب برای جابه‌جا شدن را داشته باشد و از ریختن یا تخریب ساختمان ابن بنا جلوگیری کند. تحقیقات و پژوهش‌های بسیاری در سال‌های مختلف روی علت اصلی لرزش این بنا انجام شده است و دلایل متعددی از سوی محققان و کارشناسان ارائه شده است. البته در این میان نظریه «حمید شاهین‌پور»، سرپرست کمیته پژوهشی انجمن فناوری‌های بومی ایران، نسبت به دیگر نظریه‌ها علمی‌تر و قابل دفاع‌تر به‌نظر می‌رسد. به نظر می‌رسد دلیل تکان خوردن منارهها دلایل زیر باشند:
- مصالح سبک مانند خشت
- کوتاه بودن منارهها
- کلاف‌های چوبی استفاده شده در بالا و پایین منارهها
- فاصله منارهها با ساختمان
بیشتر بخوانید: خانه‌های تاریخی اصفهان + عکس و آدرس
عجایب منارجنبان اصفهان
طراحی و ساخت ایوان آن در دوران ایلخانیان انجام شده و سبک ساخت آن به روش مغولی است. این در حالی است که ساختمان منارهها چیز دیگری می‌گوید. با درنظر گرفتن ویژگی و تزیئناتی که روی ساختمان منارهها انجام شده است، چنین برمی‌آید که در اواخر حکومت صفویان منارهها را به ایوان متصل کرده‌اند. اما ویژگی خاصی که این بنا نسبت به سایر مناره های سراسر جهان دارد، حرکت و لرزش تمامی بنا پس از تکان خوردن یکی از منارهها است. یعنی با به حرکت درآوردن یک مناره، نه تنها مناره دیگر بلکه کل ساختمان ابن بنا شروع به لرزش میکند. تحقیقات زیادی در مورد معمار و طراح اصلی منارجنبان در اصفهان انجام شده است ولی متاسفانه هنوز مدارکی به‌دست نیامده تا هویت سازنده منارجنبان در اصفهان را مشخص کند. اما گفته می‌شود دوران ساخت این بنای عظیم تاریخی، به زمان حکومت ایلخانیان و فرمانروایی «محمد خدابنده اولجایتو»، بازمی‌گردد. این بنا متشکل از 4 بخش است:
- مناره ها: حتما شما هم با من موافقید که مشهورترین بخش منارجنبان، همان دو منارهای است که مثل اسمشان قابلیت تکان خوردن یا جنبانده‌شدن دارد. این دو مناره از خشت خام ساخته شده و می‌توانید روی هر کدام از منارهها تزئینات کاشی‌کاری زیبا به رنگ‌های فیروزه‌ای، مشکی و سفید ببیند. هر یک از منارهها 9 متر عرض و 17 متر ارتفاع دارد. ساخت منارهها در زمان حکومت صفویان و حدود 3 قرن پس از احداث ایوان انجام شده است. درواقع منارهها بعدا به ایوان متصل شده‌اند. منارهای منارجنبان اصفهان با هنر دستان استادکاران زمان خود به زیبایی هرچه تمام ساخته شده است. کاشی‌کاری‌های زیبا که به صورت کثیرالاضلاع و به رنگ‌های فیروزه‌ای، ستاره 4 پر به رنگ لاجوردی و تزئینات فوق‌العاده با کاشی‌های مشکی و سفید چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌سازد، نشان از ذوق و هنر سازندگان این بنای تاریخی دارد. مهم‌ترین دلیل جذابیت و شهرت ابن بنا هم به دلیل حرکت و لرزش مناره‌های آن است. همانطور که پیش‌تر بیان کردیم، با به‌حرکت درآوردن یکی از منارهها، مناره دیگر و کل بنا به لرزش درمی‌آید که باعث شگفتی معماران و باستان‌شناسان شده است.
- ایوان: ایوان درواقع مقبره عمو عبدالله از عارفان دوران ایلخانی است که در گذشته از یک سنگ بزرگ مرمری و یک پارچه روی قبر تشکیل شده بود. ایوان را با آجر ساخته بودند و دورتادور سنگ قبر هم به خط ثلث و برجسته سوره مبارکه یاسین حجاری شده بود. درواقع زائران برای زیارت قبر عمو عبدالله به این ایوان آجری می‌آمدند. ارتفاع ایوان آرامگاه عمو عبدالله از سطح زمین 10 متر است و برای رفتن به پشت بام و منارهها درگاهی کوچک به صورت پلکانی مارپیچ با 17 پله وجود دارد.
- قبرستان: همانطور که در بخش قبرستان منارجنبان توضیح دادیم، در ایوان ساختمان این بنا مقبره عمو عبدالله از زاهدان دوران ایلخانی قرار دارد. چندین مقبره به رنگ سفید هم در ساختمان وجود دارد که احتمالا بخشی از قبرهای قبرستان قدیمی است که ایوان این بنا را روی آن ساخته‌اند.
- چله خانه: در ساختمان منارجنبان، دو اتاقک کوچک مشاهده می‌شود. به‌نظر می‌رسد در زمان‌های دور زاهدان و عارفان برای ریاضت و انجام عبادات خاص به مدت زمان 40 روز در این مکان حاضر می‌شدند و خلوت می‌کردند. از این رو به این مکان چله‌خانه گفته می‌شود.
تاریخچه منارجنبان در اصفهان
با توجه به اسناد تاریخی و مدارکی که برجای مانده است، به‌نظر می‌رسد بنای تاریخی منارجنبان اصفهان در دوران حکومت ایلخانیان و اواخر فرمانروایی «محمد خدابنده اولجایتو»، در شهر اصفهان ساخته شده است. جالب است بدانید طبق تحقیقاتی که برخی از کارشناسان انجام داده‌اند، به نظر می‌رسد، بقیه منارجنبان‌هایی که در جهان وجود دارد، همگی متعلق به فرهنگ ایرانی اسلامی است و از آن جالبتر این که تمام آن‌ها طی 3 دهه و در دوره حکومت تیموریان ساخته شده است. هرچند در رابطه با صحت و درستی این ادعا هنوز بحث وجود دارد، ولی در این شکی نیست که معماری زیبا و شگفتانگیز این مکان، که از مکانها و جاهای دیدنی اصفهان است، آن را به یکی از مشهورترین مناره‌های سراسر جهان تبدیل ساخته است. البته همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، در ایران و دیگر کشورها مانند عراق و عربستان مناره‌های دیگری وجود دارد که در عین استحکام بالای بنا، در جای خود تکان می‌خورند. ولی آنچه که در مورد منارجنبان مطرح شده، علت اصلی ساخت آن است. درواقع به‌نظر می‌رسد، معمار این بنا که متاسفانه اطلاعاتی در مورد وی وجود ندارد، از همان ابتدا آن را به عنوان یک منارجنبان نساخته است و هدف اصلی وی هم احداث بنایی نبوده است که بتوان قسمتی از آن را به لرزه درآورد و قسمت دیگر خود‌به‌خود به لرزه افتد. درحالی که سایر منارجنبان‌ها از همان ابتدا به همین هدف ساخته شده‌اند. تعدادی از معماران و باستان‌شناسان مدعی این مطلبند که این مکان درواقع یکی دیگر از عمارات تک ایوانه است
در صورتی که به اصفهان سفر کرده و قصد بازدید از این مکان تاریخی را دارید، می‌توانید در هتل عباسی اصفهان اقامت کنید. این هتل در فاصله 9/3 کیلومتری و در بازه زمانی 16 دقیقه‌ای از منارجنبان قرار دارد.
علت خراب شدن منارجنبان اصفهان
محققان معتقدند منارجنبان برخلاف سایر منارجنبان‌های دیگر به منظور لرزش منارهها و ساختمان احداث نشده است. درواقع اول ایوان که مقبره عموعبدالله است ساخته شده و پس از چند قرن، منارهها به آن اضافه شده است. بنابراین حرکت بنایی که ماهیت آن لرزیدن نیست، امکان تخریب و صدمه دیدن آن را افزایش می‌دهد. از این رو، با نظارت سازمان میراث فرهنگی اصفهان، تکان‌دادن منارهها کنترل شده است و فقط توسط کارشناس میراث فرهنگی در دفعات محدود و مشخص‌شده‌ای این کار انجام می‌شود.
اقامت در هتل آسمان اصفهان و هتل پارسیان کوثر اصفهان را از دست ندهید
