کمتر شهری در ایران است که نتوانید در آن حمام‌های زیبای قدیمی را پیدا کنید. حمام شاه مشهد که به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده است، یکی از بهترین برنامه‌های گردشگری شما در این شهر زیارتی خواهد بود.
معرفی موزه حمام قلی بیک مشهد
حمام شاه یا حمام مهدی قلی بیک یکی از آثار مربوط به دوران صفویه است و یکی از بزرگ‌ترین حمام‌های قدیمی ایران محسوب می‌شود. این بنا معماری بسیار زیبایی دارد و خوشبختانه تا به امروز باقی مانده و در حال حاضر از آن به عنوان موزه مردم شناسی شهر مشهد استفاده می‌کنند.
این حمام در سال 1027 هجری قمری به دستور مهدی قلی بیک جانی قربانی ساخته شد. از آنجاییکه این حمام در نزدیکی مسجد شاه قرار دارد در گذشته به آن حمام شاه و در زمان پیروزی انقلاب اسلامی به آن حمام رضوی می‌گفتند. این بنا ساختاری از حمام‌های قدیمی ایرانی را ترسیم می‌کند. جنس اصلی این بنا از آجر، ساروج، فلز، شیشه، سنگ و کاشی بوده است.
موزه حمام قلی بیک مشهد کجاست؟
موزه حمام قلی بیک در نزدیکی مسجد هفتاد و دو تن شهر مشهد و در راسته بازار بزرگ این شهر قرار دارد. آدرس دقیق این مکان در خروجی ضلع غربی حرم امام رضا (ع) و در انتهای بازار بزرگ است.
تاریخچه موزه حمام قلی بیک
در سال 1369 حمام قلی بیک متروکه شد و در سال 1385 کاربرد آن تغییر یافت و نام موزه مردم شناسی برای آن انتخاب شد. فضاهای سربینه، گرمخانه و چال حوض حمام به فضاهایی دیگری در موزه تغییر یافتند و تبدیل به غرفه‌هایی برای نمایش محصولات مختلف شدند. در این غرفه‌ها ظروف سنگی، سفالینه‌ها، نبوشه‌های سفالی، گلجام، کاشی‌های ازاره، وسایل استحمام (مانند بادکش حجامت، کاسه، مجمعه، صابون، حنا، گل سرشور و...)، وسایل آرایشی (شانه چوبی، جعبه آینه، جعبه چوبی لاکی روغنی، سرمه‌دان، عطردان و...)، وسایل روشنایی (قندیل، فانوس دریایی، چراغ توری، شمعدان برنجی و...)، سماورها، قوری‌ها، پوشاک و... به نمایش گذاشته می‌شود.
بنای موزه مردم شناسی در سال 1374 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و مرمت و بازسازی‌هایی بر روی آن صورت گرفت.
فراموش نکنید اگر قصد سفر به مشهد را دارید، به راحتی می‌توانید با رزرو هتل در رهی‌نو، در بهترین هتل های مشهد اقامت داشته باشید.
معماری و بخش های مختلف حمام
این حمام دارای چند بخش متفاوت است که هر کدام نقوش بسیار مجزا و متفاوتی دارند. هر کدام از این قسمت‌ها برای مصارف مختلفی استفاده می‌شدند که شامل:
سربینه. سربینه این حمام دارای نقاشی و کاشی‌های ریز رنگی است. ساروج بری و گچ کاری این بخش 28 لایه هستند که 13 لایه تزئینات نقاشی دارند. هر کدام از این لایه‌ها مربوط به دوران خاصی هستند. قدیمی‌ترین آنها مربوط به دوران صفویه و جدیدترین آن مربوط به دوران قاجار است. در این سربینه از قوس‌های 5 و 7 شاخ بزی استفاده شده که اینها کاربردی‌ترین قوس‌ها در معماری ایران محسوب می‌شوند. این سربینه 4 صفه دارد. 3 صفه برای تعویض لباس و قرار دادن لباس عموم مردم و صفه دیگر مختص بزرگان و اشراف بوده است.
- میاندر یا هشتی. فضایی به نام هشتی بعد از سربینه قرار دارد. این فضا ارتباطی بین سربینه و گرمخانه ایجاد می‌کند. حوض کوچکی در وسط این هشتی قرار دارد که مردم بعد از خارج شدن از گرمخانه پای خود را در آن می‌شستند و بعد از آن خارج می‌شدند.
- گرمخانه. گرمخانه درست بعد از هشتی قرار دارد. این قسمت برای شست‌و‌شو و استحمام مورد استفاده قرار می‌گیرد. فضای این قسمت چهار ستون دارد که گنبد این حمام درست در بالای همین قسمت قرار دارد. از غرفه‌های اطراف گرمخانه برای شست و شو و استحمام استفاده می‌کردند. خزینه حمام که در قسمت غربی این حمام بوده، سطح آن کمی بلندتر از گرمخانه است.
- دیگ مسی ای در کف حمام قرار دارد که آب از چاه و بعدها از قنات به آن انتقال داده می‌شد. این دیگ آب را گرم کرده و بعد آب تولید شده به سایر قسمت‌ها منتقل می‌شده است. در اطراف این خزینه دو اتاق قرار دارد. در اتاق شمالی این خزینه سه حوضچه تصفیه آب سرد برای از بین بردن گل و لای آب به‌کار رفته است. البته باید اشاره کرد که اتاق دیگر نیز برای استحمام افراد معلول و بیماری‌های مسری بوده است.
- تون. در پشت خزینه فضایی قرار دارد که به آن تون یا همان گلخن می‌گویند. این مکان برای برپایی آتش بوده و انرژی گرمایی را تامین می‌کرده است.
- چاله حوض. چاله حوض برای بعد از استحمام بوده است. بعد از آب تنی مردم می‌توانستند در این چاله آب تنی کنند. این چال حوض ابعاد بزرگی دارد.
جاهای دیدنی اطراف حمام قلی بیک
حمام قلی در نزدیکی جاذبه‌های دیگر شهر مشهد مانند بازار بزرگ، آرامگاه میر غیاث الدین ملک شاه یا مسجد شاه و بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) قرار دارد. افرادی که به زیارت امام رضا (ع) می‌روند می‌توانند به حمام قلی خان نیز مراجعه کنند و از نزدیک این جاذبه زیبای شهر مشهد را بازدید کنند و با شگفتی معماری این بنا نیز آشنا شوند.
