آیا تا به حال نام قلعه رودخان را شنیده‌اید؟ قلعه رودخان یا قلعه حسامی، یکی از مناطق گردشگری پر آوازه در ایران است که سالانه مقصد مسافرین زیادی است. این قلعه زیبا در دل جنگل‌های شمال قرار دارد و یکی از بناهای تاریخی زمان ساسانی است. در ادامه این مطلب با قلعه رودخان و تاریخچه آن بیشتر آشنا خواهید شد .
معرفی کلی قلعه رودخان
قلعه رودخان گیلان از مستحکم‌ترین دژ‌های ایران است که در دل جنگل قرار گرفته است. شهرت این قلعه به خاطر استحکام بی‌نظیر آن است؛ به طوری که در طول تاریخ هیچ دشمنی نتوانسته رنگ داخل دیوار‌های این قلعه را ببینند. قلعه رودخان یا قلعه حسامی، قلعه‌ای است که در دوره امپراتوری ساسانی در ارتفاعات جنگلی شهرستان فومن در جنوب غربی این شهر ساخته شده است. لازم به ذکر است اشاره کنیم این قلعه که در مساحت ۶/۲ هکتار و با ارتفاع ۱۵۰۰ متر ساخته شده، در دوره سلجوقیان مورد مرمت و بازسازی اساسی قرار گرفته است.
تاریخچه قلعه رودخان
همان‌طور که در قسمت قبل گفته شد، تقریباً تمام کارشناسان زمان ساخت قلعه رودخان را در دوران ساسانیان همزمان با حمله اعراب به ایران می‌دانند. همچنین با توجه به اینکه در دوران سلجوقیان این قلعه یکی از پایگاه‌های مبارزاتی اسماعیلیان الموت بوده، در آن زمان مورد بازسازی مجدد قرار گرفته است. بر روی کتیبه سر در ورودی قلعه الموت که امروزه در موزه گنجینه رشت نگهداری می‌شود، درج شده که این قلعه در سال‌های ۱۹۱۸ الی ۱۹۲۱ هجری قمری برای سلطان حسام‌الدین تجدید بنا شده است. به‌این‌ترتیب که سلطان حسام‌الدین از اطاعت صفویان سرپیچی کرده و قلعه‌رودخان را دوباره بازسازی کرد.
سلطان حسام‌الدین با پناه گرفتن در این قلعه آسیب‌های زیادی به سپاه انگلیسی و سپاه صفویه وارد کرد اما در نهایت دستگیر و اعدام شد. اما مبارزاتی که در قلعه رودخان انجام پذیرفته تنها به این نبرد محدود نمی‌شود. َبه عنوان مثال هدایت خان حاکم فومن نیز در سال ۱۱۷۵ هجری قمری دوباره قلعه رودخان را برای مبارزه با کریم خان زند تعمیر کرد.
قلعه رودخان چند پله دارد؟
قلعه رودخان حدود ۱۶۲۰ پله دارد که این پله‌ها برای مسافران و گردشگران ساخته شده تا آن‌ها بتوانند راحت‌تر از این قلعه بازدید کنند. طی این پله‌ها برای رسیدن به قلعه حدود دو الی سه ساعت طول می‌کشد، که با توجه به هوای شرجی و تعداد زیاد پله‌ها کمتر کسی است که از میانه راه باز نگردد و به قلعه برسد! بد نیست در اینجا اشاره کنیم که داخل خود عمارت قلعه نیز هزار پله دیگر وجود دارد به همین دلیل به آن قلعه هزار پله نیز می‌گویند.
بهترین زمان بازدید از قلعه رودخان
به طور کلی می‌توان گفت بهترین زمان برای بازدید فصل بهار یا پاییز است. در فصل بهار جنگل‌های سرسبز و هوای مطلوب بهاری می‌تواند برای گردشگران خوشایند باشد و سفری خاطره‌انگیز بسازد، در پاییز هم به دلیل این که این قلعه در جنگل قرار گرفته، زیبایی برگ‌های پاییزی هزار رنگ مسافرین را شیفته خودش می‌کند. هوای قلعه رودخان در فصل تابستان از بقیه نقاط گیلان خنک‌تر است ولی به طور کلی گرمی هوا در کنار آب‌وهوای شرجی شمال کشور در هنگام بازدید از قلعه اذیت‌کننده است. همچنین در فصل زمستان نیز وجود برف می‌تواند زیبایی قلعه را صد چندان کند، اما رسیدن به قلعه و صعود از آن در این زمان کار آسانی نیست.
مسیر دسترسی به قلعه رودخان
به طور کلی در جواب این سؤال که قلعه رودخان کجاست، جواب‌های متعددی وجود دارد، چرا که از راه‌های بسیاری می‌توان به این قلعه جادویی رسید. اما بهترین راه برای رسیدن به قلعه عبور از فومن است. اگر بخواهید از فومن حرکت کنید، آدرس قلعه رودخان بسیار سرراست خواهد بود. با عبور از روستای ملسکام و سید آباد پس از تقریباً ۲۱ کیلومتر خارج از فومن به پارکینگ قلعه خواهید رسید. اگر بخواهیم فاصله زمانی قلعه رودخان از شهر‌های نزدیکش را بیان کنیم می‌توان گفت فاصله آن از رشت حدود ۱ ساعت و ۱۵ دقیقه، از ماسال ۱ ساعت و ۱۵ دقیقه، از فومن ۳۵ دقیقه، از ماسوله ۱ ساعت و ۱۵ دقیقه و از تهران نیز ۵ ساعت و ۳۰ دقیقه است.
اطلاعات بازدید از قلعه رودخان
هزینه‌های بازدید از قلعه رودخان به دو بخش تقسیم می‌شود، قسمت اول هزینه ورودی پارکینگ است که به ازای هر ماشین باید یک هزینه پرداخت شود و هزینه دوم نیز بلیط ورودی به خود قلعه است که پس از پیمودن پله‌ها از در ورودی قلعه باید خریداری شود. توصیه ما به شما این است که حتماً برای بازدید از خود قلعه پول نقد به همراه داشته باشید تا اگر دستگاه کارت خوان در آن جا نبود مجبور نباشید پله‌هایی را که بالا آمده‌اید، برگردید! ساعات بازدید از قلعه رودخان در نیمه اول سال از ساعت ۸ صبح تا ۶ عصر و در نیمه دوم سال ساعت ۸ صبح الی ۴ عصر است.
چرا قلعه رودخان به این نام مشهور شده است؟
آن‌طور که نسخ تاریخی آمده این قلعه در دوره‌های زمانی متفاوت اسامی مختلفی از جمله قلعه حسامی، قلعه سگسار، قلعه هزار پله و..... داشته است. دلیل نام‌گذاری این قلعه به قلعه رودخان این است که بنا در نزدیکی یک رودخانه بنا شده و به همین دلیل آن را قلعه رودخانه‌ای می‌نامند. همچنین به دلیل این که این قلعه توسط حسام الدین طباطبایی اسحاقی مرمت گردیده این قلعه به قلعه حسامی نیز شهرت دارد. علت نام‌گذاری قلعه رودخان به قلعه سگسار(یا سگسال) این است که این قلعه احتمالاً در سال سگ ساخته شده است.
اقامت در قلعه رودخان
اگر می‌خواهید در سفر خود شبی را هم در آن جا سپری کنید دو راه خواهید داشت: راه اول این است که در پایین این قلعه در سوئیت‌های اجاره‌ای اقامت داشته باشید و روش دوم درست کردن چادر و کمپ زدن در نزدیکی قلعه رودخان است که می‌تواند بسیار لذت‌بخش و هیجان‌انگیز باشد. همچنین در نزدیکی قلعه در شهر فومن نیز اقامتگاه‌های بوم‌گردی، خانه‌های ویلایی و انواع هتل‌ها وجود دارد که به مسافرین اجاره داده می‌شود.
بازار قلعه رودخان
در ابتدای مسیر صعود به قلعه کمی جلوتر از پارکینگ، بازار قلعه رودخان دیده می‌شود، این بازار برای کسانی که اهل شکم‌گردی هستند و به خوردن غذا و خوراکی‌های محلی علاقه دارند می‌تواند بسیار لذت‌بخش باشد. همچنین غرفه‌های اجاره لباس‌های محلی و رنگی نیز از قسمت‌های موردعلاقه مسافرین در بازار قلعه رودخان است که می‌توانید عکس‌های بسیار زیبایی با آن‌ها بگیرید و خاطره سفره خود را ماندگار کنید.
قسمت‌های مختلف قلعه رودخان
قلعه رودخان از دو بخش اصلی ارگ و قورخانه تشکیل شده است. قسمت ارگ آن محل استقرار شاه و قورخانه محل فعالیت‌های نظامی بوده که در ادامه به بررسی هر کدام از قسمت‌های قلعه رودخان به صورت جداگانه می‌پردازیم.
ورودی قلعه
پس از طی کردن پله‌های ورودی یک در چوبی بسیار بزرگ با ارتفاع بیش از ۳ متر در ورودی قلعه قرار دارد. همچنین دو سکوی بزرگ یک و نیم متری نیز در کنار درب به جهت استقرار محافظین قرار گرفته است، دقیقاً بالای در ورودی قلعه کتیبه معروف قلعه رودخان نصب شده بود.
کتیبه قلعه رودخان
این کتیبه ارزشمند در حال حاضر در موزه گنجینه رشت نگهداری می‌شود و در قلعه رودخان نیست. عبارات زیر بر روی کتیبه قلعه هک شده است:
این قلعه به نام قلعه حسامی است که نخستین بار در سال ۹۱۸ تا سال ۹۲۱ هجری قمری به امر سلطان حسام الدین بن‌امیره دباج بن‌امیره علاالدین اسحقی تجدید بنا شده است، این کتیبه را کمال الدین بن محمد گیلانی نوشت عبارات آن از خان احمد شیروانی و تحریر آن از حسین الخراسانی است.
ارگ
ارگ یا قسمت شاه‌نشین قلعه رودخان در واقع اصلی‌ترین و مهم‌ترین قسمت این قلعه محسوب می‌شود که در بخش غربی این بنا قرار گرفته است. این قسمت که در بالاترین نقطه ساخته شده، محل استقرار حاکم بوده و حدود دو هزار متر از ورودی قلعه فاصله دارد.
قورخانه
می‌توان گفت قورخانه دومین بخش اصلی قلعه رودخان به شمار می‌رود که در واقع محلی برای نگهداری اسلحه و فعالیت‌های نظامی بوده است. این قسمت در بخش شرقی قلعه قرار گرفته که قسمت‌های مختلفی از جمله زندان، درب خروج اضطراری، حمام، قراول خانه، محلی برای اسکان سربازان ارشد و ... در آن ساخته شده است.
برج‌های دیده بانی
تقریباً دور تا دور قلعه‌رودخان را ۴۰ برج دیده‌بانی مرتفع پوشانده است. این برج‌ها از خارج شکل استوانه و از داخل هشت ضلعی هستند و از آن‌ها برای محافظت از قلعه استفاده می‌کردند.
آب انبار
در قلعه رودخان چشمه آبی در بخش غربی قرار گرفته که محل تأمین آب این قلعه بوده است. این آب انبار در گود‌ترین قسمت قلعه قرار گرفته و مساحت آن تقریباً ۱۳۰ مترمربع است. آب این آب انبار از ییلاق زرد خونی تأمین می‌شده است.
نکات مهم در هنگام صعود به قلعه رودخان
- توصیه می‌کنیم در هنگام صعود، به دلیل مسیر طولانی و پر پله حتماً از کفش‌های مناسب استفاده کنید.
- داشتن یک چوب دستی به حرکت راحت‌تر شما در هنگام صعود قله‌ها کمک می‌کند.
- از بردن وسایل اضافی و سنگین اجتناب کنید.
- پیمودن پله‌های قلعه برای کسانی که برای بیماری‌های قلبی عروقی دارند و کودکان و سالمندان مناسب نیست.
- با توجه به قیمت‌های نسبتاً بالای رستوران‌های پایین قلعه اگر قصد صرفه‌جویی در هزینه‌های سفرتان را دارید، توصیه می‌کنیم یک وعده غذای سبک همراه خودتان ببرید.
جمع‌بندی
قلعه رودخان از بناهای زمان ساسانی است که در شامل کشور قرار گرفته و در دوره‌های زمانی مختلف مرمت و بازسازی شده است. این قلعه تاریخی به دلیل استحکام بالای خود همیشه موردتوجه سلاطین بوده و در طول تاریخ هیچ دشمن خارجی موفق به فتح آن نشده است. قلعه در بالای حدود ۱۶۰۰ پله قرار گرفته و داخل آن نیز ۱۰۰۰ پله دیگر ساخته شده است. به همین جهت به آن قلعه هزار پله می‌گویند و بازدید از آن برای افراد سالمند، کودکان و کسانی که از مشکلات قلبی و عروقی رنج می‌برند، مناسب نیست.
