امیر چخماق یزد

میدان امیر چخماق یزد

در میدان امیر چخماق که فضای وسیعی را تشکیل داده است، می‌توان مسجد امیر چخماق، بازار حاجی قنبر، تکیه امیر چخماق، کتیبه معروف تکیه، نخل تاریخی امیر چخماق یزد، آرامگاه ستی فاطمه، آب‌انبار پنج‌بادگیر (آب‌انبار ستی فاطمه)، آب‌انبار تکیه (آب‌انبار حاجی قنبر)، مجموعه سهل‌بن‌علی (مجموعه‌ای متشکل از بقعه و مسجد) و تعدادی دیگر از آثار تاریخی را مشاهده کرد که همگی از برجسته‌ترین آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری یزد است. این میدان به دستور «امیر جلال‌الدین چخماق»، و با کمک «فاطمه خاتون»، همسر وی ساخته شد تا یزد را شهری آباد و رونق آن را افزون سازد. جالب است بدانید آنچه که امروز به عنوان میدان می‌بینیم، دستخوش تغییرات و مرمت‌های بسیار شده است. تا دوران حکومت صفویان که همچنان میدان را با همین نام می‌خواندند، تغییرات، مرمت و بازسازی‌های عمده‌ای در آن صورت گرفت. از جمله این تغییرات که در دوران سلطنت شاه عباس صورت گرفته است، می‌توان به احداث چهارسوق روی کاروانسرا اشاره کرد.

میدان امیر چخماق تا مدت‌ها تغییری به خود ندید تا اینکه در اوایل قرن سیزدهم هجری سردر بازار و میدان مقابل مسجد را به حسینه تبدیل کردند. هرچند به‌نظر می‌رسد، از ابتدا کاربری حسینه نداشته است. در دوران حکومت قاجاریان و در زمان حکومت فتحعلی شاه «حاجی حسین عطار»، با افزودن بخش‌هایی به شبستان مسجد، آن را وسیع‌تر کرد. همچنین وی قسمت‌هایی از مسجد را که نیاز به مرمت و بازسازی داشت، ترمیم ساخت. در دوران حکومت پهلوی اول تغییرات بسیاری در میدان انجام شد. متاسفانه تا پیش از این دوران، مردم از میدان برای دفن اموات خود استفاده می‌کردند که مهم‌ترین دلیل آن وجود حسینیه در آن مکان بود. با روی کارآمدن رضاشاه، وی مانع از انجام این کار شد و دستور تخریب قبور را صادر کرد. از این رو میدان بار دیگر به حال و هوای سابق خود برگشت.

از دیگر تغییراتی که در زمان رضاشاه انجام شد، تخریب جداره‌های میدان، کم‌شدن وسعت میدان اصلی و ادغام مسجد امیر چخماق با میدان روبروی حسینه است. البته باز هم در دوران بعد تغییراتی در میدان امیر چخماق صورت گرفت که نتیجه آن جداره‌ای باقی‌مانده از بدنه جنوب شرقی میدان است که درواقع بدنه اصلی تکیه امیر چخماق را تشکیل می‌دهد.

چرا باید از میدان امیر چخماق یزد بازدید کنیم؟

شهر یزد، از شهرهای قدیمی و کهن ایران است که به دلیل بافت تاریخی زیبا و ارزشمند و همچنین وجود آثار تاریخی بی‌نظیر، نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان شهرت و عظمتی خاص دارد. جالب است بدانید یزد نخستین شهر کشور است که نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. از دیگر دلایلی که ما را به تماشای میدان امیر چخماق یزد مجاب می‌کند، قرارگیری بافت تاریخی یزد در پیرامون میدان است که جلوه‌هایی زیبا و شگفت‌انگیز را برای هر بیننده‌ فراهم کرده است.

مجموعه امیر چخماق یزد کجاست؟

این مجموعه در شهر یزد و با فاصله کمی از چهارراه شهدا قرار دارد. این مجموعه که شامل بازار حاجی قنبر، تکیه، مسجد، دو آب‌انبار و یک آرامگاه به نام ستی فاطمه است، درواقع به‌نوعی نماد شهر یزد و از با ارزش‌ترین آثار تاریخی کشور محسوب می‌شود. تکیه امیر چخماق را می‌توانید در مرکز شهر و در قسمت شرقی میدان مشاهده کنید. بازار حاجی قنبر هم در مجاورت میدان به چشم می‌خورد که راسته آن در پشت تکیه واقع شده است. درواقع ورودی بازار حاجی قنبر در غرقه میانی بنا ساخته شده است. حمام مجموعه در قسمت غربی تکیه قرار دارد. درب ورودی یکی از آب‌انبارهای مجموعه امیرچخماق داخل یکی از غرفه‌هایی است که در ضلع غربی تکیه ساخته شده است.
آب‌انبار دوم که به «آب‌انبار پنج بادگیر» و «ستی فاطمه» شناخته می‌شود، در کوچه بازار مازاری منتهی به میدان قرار دارد. درست در روبه‌روی آب‌انبار می‌توانید آرامگاه ستی فاطمه را ببنید.

مسیر دسترسی به مجموعه امیر چخماق

امکان رفتن به مجموعه با خودروی شخصی وجود دارد و شما آدرس این میراث ملی کشور را از هر رهگذری بپرسید، با روی گشاده و با اشتیاقی خاص کمکتان می‌کند. در صورتی که وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس را ترجیح می‌دهید، کافی است به پایانه‌های دروازه قرآن، شهدای محراب یا خط چهار راه بعثت-راه‌آهن مراجعه کنید. تمامی اتوبوس‌های این پایانه‌ها شما را در چهار راه شهدا پیاده می‌کنند که پس از پیاده‌روی کوتاهی می‌توانید میدان بزرگ و زیبا را ببینید.

در تمامی ساعات شبانه‌روز امکان بازدید از میدان وجود دارد. البته گردشگران پیش‌تر اجازه بازدید از قسمت بالایی تکیه را داشتند ولی امروزه برای حفظ و نگهداری بهتر از مجموعه، به گردشگران اجازه بازدید داده نمی‌شود. پیشنهاد می‌کنیم تماشای میدان در شب‌ را از دست ندهید. چون نورپردازی زیبای میدان، جلوه‌ای منحصربه‌فرد را ایجاد کرده است.

جاهای دیدنی یزد | جاذبه ها و تفریحات یزد با عکس و آدرس

تاریخچه مجموعه امیر چخماق

همانطور که می‌دانید، مجموعه تاریخی امیر چخماق یزد، یکی از مجموعه‌های باارزش و مهم تاریخی کشور است که می‌توان آن را نماینده فرهنگ، رسوم و سبک زندگی مردم در گذشته دانست. این اثر متعلق به قرن نهم هجری و بازمانده از دوران پادشاهی تیموریان است. طبق اسناد تاریخی، این مجموعه به همت و دستور «امیر جلال‌الدین چخماق»، که از سرداران و حاکمان پادشاه وقت «شاهرخ تیموری» بود، ساخته شد. جالب است بدانید، «ستی فاطمه»، همسر امیر جلال‌الدین یکی از اصلی‌ترین افرادی است که وی را در ساخت بناهای متعدد در شهر یزد یاری کرد و امروز می‌توان آرامگاه وی را که به نام «بقعه ستی فاطمه»، خوانده می‌شود، در ضلع شمالی میدان امیر چخماق یزد مشاهده کرد. جلال‌الدین پس از رسیدن به حکومت یزد، عمارات و بناهایی همچون «مسجد جامع نو»، «میدانگاه امیر چخماق»، «مسجد امیر چخماق»، «حمام عمومی»، «کاروانسرا»، «چاه آب سرد»، و... را احداث و گام بزرگی در آبادانی یزد برداشت. در سال 1330 خورشیدی تکیه امیر چخماق با شماره 383 و در سال 1341 خورشیدی مسجد امیر چخماق با شماره 247به عنوان میراث ملی کشور به ثبت رسیدند. مجموعه امیر چخماق هم با تمامی آثار تاریخی‌اش با شماره 2416 در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت.

مجموعه امیر چخماق یزد

همانطور که پیش‌تر هم در مورد عمارات و بناهای امیر چخماق گفتیم، این عمارات به همت حاکم وقت یزد امیر جلال‌الدین چخماق و کمک همسرش فاطمه خاتون ساخته شده و امروزه به یکی از نمادهای ارزشمند شهر یزد و جاذبه‌های پرطرفدار گردشگری تبدیل شده است. این مجموعه که یکی از مقاصد گردشگری مهم در یزد و مورد علاقه گردشگران خارجی است شامل بناهایی همچون «میدان امیر چخماق»، «تکیه امیر چخماق»، «بقعه ستی فاطمه»، «مسجد امیر چخماق»، «بازار حاجی قنبر»، «آب‌انبار ستی فاطمه» یا «پنج آب‌گیر» و «آب‌انبار حاجی قنبر» یا «آب‌انبار تکیه» می باشد.

راهنمای سفر به یزد ؛ بهترین زمان سفر به یزد + تصویر

مسجد امیر چخماق یزد

قدیمی‌ترین بنای موجود در میدان، مسجد امیر چخماق است که به نام‌های «مسجد جامع نو»، «مسجد دهوک»، هم شهرت دارد. این مسجد از لحاظ زیبایی و ارزش پس از مسجد جامع در جایگاه دوم قرار دارد. مسجد چند ورودی دارد که یکی از آن‌ها رو به میدان باز می‌شود و آن را «درِ کریاس»، می‌نامند. سنگی منقوش به وقفنامه‌ با خط نسخ در این قسمت قرار دارد. ورودی دیگر هم درست در کوچه کناری مسجد با یک هشتی و پوشش آجری است که کتیبه‌ای از کاشی معرق در پاکار سقف نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. در صحن حیاط آرامگاه ستی فاطمه سومین در ورودی را مشاهده می‌کنید که درواقع صحن مشترک بقعه و مسجد است. کتیبه‌هایی از کاشی معرق هم در سر شرقی مسجد قرار دارد. روی آن‌ها متونی با خط ثلث استاد «محمد الحکیم»، نقش بسته است. گنبد خمیده و ترک‌دار، پوشیده از کاشی‌ سبزرنگ و مزین به کتیبه‌ای به خط کوفی و منقوش به یکی از سوره‌های قرآن بر بالای مسجد خودنمایی می‌کند. 

ایوان نیز دارای سردری است تزئین شده با کاشی‌های  معرق و کتیبه‌هایی که در چپ و راست آن جلوه‌ای خاص به محیط می‌بخشد. شبستان با نقوش اسلیمی مخلوط هم در اطراف ایوان ساخته شده و آن را با کاشی‌های سبز و قهوه‌ای که در زمینه سرمه‌ای اجرا شده، تزئین کرده‌اند. بخش‌های دیگر مسجد را دو شبستان‌ زمستانی و تابستانی و یک محراب تشکیل می‌دهند. بادگیری زیبا در شبستان تابستانی تعبیه شده است. در شبستان زمستانی هم که در دو طرف دالان ورودی مسجد قرار دارد، می‌توانید سنگ‌های مرمر را ببینید که درواقع تامین‌کننده نور شبستان است. محراب اصلی پوشیده از کاشی معرق است. سنگ مرمر خوش‌تراش و زیبایی در وسط آن قرار دارد. ساختمان محراب مقرنس‌کاری شده و گلی مربعی‌شکل در وسط مقرنس به زیبایی جلوه می‌کند.

بازار مجموعه امیر چخماق یزد (بازار حاجی قنبر)

بازار حاجی قنبر در زمان پهلوی و به دلیل خیابان‌کشی به دو قسمت تقسیم شد. متاسفانه بازار ارسی دوزها، بازار محمدعلی خان و بازار پنجعلی از بین رفت. بازار در بخش شرقی میدان امیر چخماق یزد قرار دارد و توسط «نظام‌الدین حاجی قنبر جهانشاهی»، از حاکمان یزد ساخته شده است. از این رو به بازار حاجی قنبر شهرت دارد. درواقع بر سردر بازار حاجی قنبر که آن را از نمادهای شهر یزد می‌دانند، عمارتی شبیه به تکایا و حسینه‌های یزد ساخته شده که بیشترین تزئینات آن کاشی معقلی است.

آب انبار امیر چخماق

مجموعه امیر چخماق یزد دو آب‌انبار دارد، به نام‌های پنج‌بادیگر یا ستی فاطمه که به دستور ستی فاطمه خاتون برای استفاده مردم ساخته شده و آب‌انبار حاجی قنبر یا آب‌انبار تکیه که به دستور نظام‌الدین حاجی قنبر جهانشاهی احداث شده است. جالب است بدانید معماری آب‌انبار حاجی قنبر به‌گونه‌ای است که نشان از هوش و هنر معماران آن زمان دارد. 

• گنبد بالایی آب‌انبار و کل بدنه آن داخل زمین است. تهویه هما هم داخل زمین تعبیه شده و می‌توان تیزه گنبد را در سطح زمین مشاهده کرد.
• بادگیرهای آب‌انبار تفاوت اساسی با دیگر بادگیرهای واقع در آب‌انبار یزد دارد و یکی از این تفاوت‌ها قرارگیری آن‌ها در بدنه دیوار بازارچه حاجی قنبر و با ارتفاعی بالاتر از 5 متر است.
• پلکان‌های آب‌انبار برخلاف سایر آب‌انبارها در کنار خزینه است نه به صورت عمودی.
• در مخزن آب‌انبار که در ابتدا 4 بادگیر داشته ولی امروزه یکی از آن‌ها از بین رفته است، موزه‌ای کوچک احداث کرده‌اند که در آن وسایلی قدیمی که نشان‌دهنده زندگی مردم آن زمان و همچنین مربوط به آب است، نگهداری می‌شود.

تکیه امیر چخماق

قدمت ساخت تکیه‌ به قرن سیزدهم هجری بازمی‌گردد. در آن زمان بر سردر بازار میدان امیر چخماق یزد به شیوه تکایای یزد دو مناره رفیع ساخته شد. این مناره‌ها پس از تغییراتی که در دوران پهلوی به خود دیدند، تقریبا از بین رفته و تنها قسمتی از جداره اصلی تکیه امیر چخماق برجای مانده است. درواقع این جداره را سه طبقه از غرفه‌های ساخته شده با مصالح آجر که به صورت پلکانی روی یکدیگر احداث شده‌اند، تشکیل می‌دهد. غرفه‌ها، طاق‌نماهایی هستند دو طبقه در هشت ردیف عمودی و طاق‌نماهایی سه طبقه در دو ردیف عمودی که درست قرینه یکدیگر و در دو طرف ساخته شده‌اند. در غرفه‌ شاه‌نشین کتیبه‌ای به تاریخ 1296 هجری قمری وجود دارد که قدمت آن بالغ بر 130 سال است.

اقامت در  هتل داد یزد، هتل مشیرالممالک یزد و هتل پارسیان صفائیه یزد را از دست ندهید