در کویر نگاه کردن دشوار است و باید چشم‌ها را با دست سایه کرد تا کویر نبیند. «دکتر علی شریعتی»
نوشتن از کویر همیشه هیجان‌انگیز است. یاد مکالمه خلبان با شازده‌کوچولو می‌افتم که می‌گفت: « من همیشه عاشق کویر بوده‌ام. آدم بالای توده‌ای شن لغزان می‌نشیند. هیچی نمی‌بیند و هیچی نمی‌شنود، امّا با وجود این، چیزی در سکوت برق برق می‌زند.» انگار کویر رازی در خود پنهان دارد که نه با‌نگاهش می‌گوید و نه با سکوتش.
شاید بگویید خب این همه کویر کویر که این روزها مد شده چیست؟ اصلا کویر کجاست؟ تصور شما برای بار اول که می‌خواستید به کویر بروید چه بود؟ شما هم صحنه را جوری تصور می‌کردید که باید در یک بیابان بی آب و علف کیلومترها زیر آفتاب گز کنید و برگردید؟ (تازه اگر از شر نیش مار و عقرب و جانورهای موذی در امان بمانید) اگر هنوز نرفته‌اید چه طور؟ دوست دارید از کدام کویر شروع کنید؟ با من همراه باشید تا سری به بهترین کویرهای ایران بزنیم.
معرفی زیباترین کویرهای ایران
راهنمای کویرگردی به شما کمک می‌کند تا مسیر را به درستی طی کرده و درست در همان جایی قرار بگیرید که دل‌تان می‌خواهد با سکوتش وصلت کرده و غرق آرامش و شکوهش شوید. در ادامه لیست کویرهای ایران را برایتان آورده‌ایم.
کویر مرنجاب! نگین طلایی!
اگر برای اولین بار است که می‌خواهید یک سفر کویری را تجربه کنید، بهتر است از کویر بسیار محبوب مرنجاب شروع کنید. اینجا می‌توانید ترکیب زیبای کویر و دریاچه‌ی نمک را از نزدیک ببینید. مرنجاب از نظر پوشش گیاهی، از جمله کویرهای غنی محسوب می‌شود و می‌توانید شاهد گیاهانی چون بوته‌های قیچ و درختان گز و تاق باشید. تپه شنی‌های بلند این کویر را به زیباترین کویرها تبدیل کرده است. از آسمان شب‌اش برایتان هرچه بگویم کم است. فقط در همین حد بدانید که می‌توانید در پوشش سیاه آسمان و درخشش ستاره‌های بسیار، ستاره‌ها را در دست بگیرید.( الان دارید فکر می‌کنید آیا واقعا می‌توانید ستاره را بگیرید یا نه؟...)
مرنجاب در 301 کیلومتری تهران است و به فاصله‌ی 60 کیلومتر از کاشان قرار گرفته است. در ضلع شمالی این کویر می‌توانید از دریاچه نمک آران و بیدگل دیدن کنید و در غرب مرنجاب، دریاچه نمک حوض سلطان و حوض مره را می‌بینید.
در کویر مرنجاب زمانی که از دریاچه نمک و جزیره‌ی سرگردان دیدن کردید، چاه تاریخی دستکن را که زمانی محل آب خوردن شترهای کاروان بود، از نردیک ببینید. اگر قصد دارید شب در کویر بمانید(که پیشنهاد می‌کنم حتما این کار را انجام بدهید) می‌توانید از کاروانسرای تاریخی که از زمان شاه عباس صفوی ساخته شده است استفاده کنید. بعد از راه رفتن روی رمل‌های نرم، شهر زیر زمینی نوش‌آباد در نزدیکی آران بیدگل منتظر بازدید شما است. نگران حیوانات این بیابان نباشید، در این قسمت حیواناتی مثل بزمچه، آفتاب پرست، گربه شنی، عقاب و کفتار وجود دارد.(عرض کردم که نگران نباشید!)
اگر هنوز سفر به کویر را تجربه نکرده‌اید، تورهای زیادی برای رفتن به این کویر وجود دارد که می‌توانید روی آن‌ها حساب کنید و یک سفر لذت‌بخش کویری را تجربه کنید.
کویر چابهار
اگر در کویر مرنجاب ترکیب کویر و دریاچه نمک را می‌بینید، اینجا شاهد ترکیب کویر و دریای عمان خواهید بود. در جاذبه‌های گردشگری چابهار، همانطور که برایتان گفته بودم، کوه‌های گل‌افشان وجود دارد. این کوه‌ها در منطقه‌ای قرار گرفته‌اند به نام بندر تنگ. بنابراین پیشنهاد می‌کنم حتما سری به این قسمت بزنید. تلاقی دریا و کویر را به وضوح می‌توانید در این منطقه بینید. سواحل ماسه‌ای و شنی و فضای کویری در کنار دریای عمان، جذابیت فوق‌العاده‌ای برای مهمانان کویر دوست ایجاد می‌کند. کویر دقیقا از لب ساحل دریا آغاز می‌شود. بهتر است با ماشین به لب دریا نروید. چرا که امکان دارد در ماسه‌ها گیر کنید. بنابراین چند قدم پیاده‌روی کنید تا به یک طبیعت بکر برسید. بعد از آن هم می‌توانید از تپه‌های گل‌افشان که گل به صورت حباب از آن خارج می‌شود دیدن کنید.
مصر و کویرش!
اگر فیلم خیلی دور خیلی نزدیک را دیده باشید، احتمالا صحنه‌ی گیرافتادن ماشین زیر آن‌همه شن را به یاد دارید. اینجا کویر مصر ایران است. جایی در نزدیکی اصفهان. کویر مصر از زمان ساخت همان فیلم بیشتر سر زبان افتاد. اما عاملی که توجه گردشگران کویری را به خود جلب می‌کرد، خود کویر و روستای مصر بود. می‌پرسید چه عاملی؟
به سمت اصفهان که حرکت می‌کنید در نزدیکی شهرستان بیابانک، روستایی به چشم می‌خورد. دو طاق کوچک که روبروی هم قرار گرفتند، نشان ورود به این روستا است. یک تابلوی آبی رنگ که ورود شما را به روستای توریستی مصر خوش‌آمد می‌گوید. خانه‌های روستایی مطابق با شرایط هوایی کویری این منطقه از دیوارهای کاهگلی و سقف‌هایی که به شکل گنبدی هستند، طراحی شده است. روستای مصر دقیقا جایی در دل کویر است.
در دو کیلومتری این روستا، به منطقه‌ی امیرآباد خواهید رسید. تپه‌های شنی امیرآباد ادامه‌ی زیبایی‌هایی است که در پیش دارید. کفش‌هایتان را دربیاورید که لذت راه رفتن روی رمل‌های نرم و شن‌های گرم را تجربه کنید. شترسواری از دیگر تفریحاتی است که می‌توانید با پرداخت 5000 تومان به مدت ده دقیقه تجربه‌اش کنید. اگر می‌خواهید به گشت و گذارتان کمی چاشنی اضافه کنید، سوار موتورهای چهارچرخ شوید. به ازای هر 10 دقیقه موتورسواری، 10000 تومان پول باید بپردازید. اگر اهل هیجان هستید، سوار ماشین‌های دودیفرانسیل آفرود شوید. بلیط به همراه راننده‌ی حرفه‌ای این ماشین‌ها، 15000 تومان است.
به سمت شمال روستا که حرکت کنید، به روستای فرحزاد خواهید رسید که سرتاسر پر از نخلستان‌های سرسبز است. سری هم به نیزار مصر که در شرق روستای مصر قرار گرفته است، بزنید که چشمه‌ی آبی در آن وجود دارد و آبی به دست و رویتان بزنید. راستی دوربین‌تان را برای عکاسی به خصوص در شب فراموش نکنید. اینجا اکثرا میزبان منجمانی است که برای رصد آسمان شب به کویر می‌آیند. زیبایی مصر فقط به کویر محدود نمی‌شود، بنابراین از دریاچه‌های نمک، تخت عباسی و تخت عروس هم دیدن کنید.
کویر متین آباد
اگر تازه‌کار هستید یا به اصطلاح هنوز خاک کویر را نخورده‌اید، پیشنهاد می‌کنم برای شروع، به کویر متین‌آباد سفر کنید. اگر به سمت کاشان حرکت کنید در 60 کیلومتری جنوب غربی کاشان به این کویر می‌رسید. اینجا اقامتگاه‌هایی از چادر یا کومه وجود دارد که بر خلاف اقامتگاه‌های تاریخی کویرهای دیگر، مدرن و با کلیه امکانات ساخته شده است. بنابراین اگر می‌خواهید برای اولین بار لذت کویر را تجربه کنید، به سمت متین آباد حرکت کنید.
کویر جندق
در ضلع شمال شرقی اصفهان، می‌توانید این کویر را ببینید. کویر از سمت غرب به کویر ریگ جن منتهی می‌شود که بسیار صعب العبور است و علائم زندگی در آن وجود ندارد. باتلاق نمک در کویر جندق از دیدنی‌های کویر محسوب می‌شود. وجود این تپه و تپه‌های مخروطی، پستی و بلندی‌های گود مانند معروف به گود محمود، از دیگر جاذبه‌های اینجا است. اگر به این کویر رفتید، سری به مزرعه زعفران هم بزنید. کویر جندق که بخشی از دشت کویر است، محل زندگی حیواناتی مثل خرگوش، پلنگ، گرگ، روباه و ... است. مثل سایر کویرها اینجا هم بسیار برای شترسواری و پیاده روی روی رمل‌های نرم مناسب است.
کویر ابوزیدآباد
یکی از بهترین کویرهایی که می‌توانید با تورهای یک روزه به آن سفر کنید، کویر ابوزیدآباد است. برای رفتن به این کویر، کافی است به سمت کاشان حرکت کنید. در شمال شرقی این شهر و شمال ابوزیدآباد، می‌توانید این کویر را ببینید. مردم اینجا دارای گویش شیرینی هستند به نام راژِی، که به نوبه‌ی خود جذابیت اینجا را برایتان بیشتر می‌کند. اگر فرصت گشت و گذار از بناها و کاروانسرا را داشتید حتما سری به «اویی» بزنید. اویی در شهر تاریخی نوش‌آباد قرار گرفته است. این شهر یکی از قدیمی‌ترین شهرهای زیرزمینی است که با دالان‌های قدیمی به سبک ساسانیان، برای عکاسی فوق‌العاده است. اگر شب در کویر ماندنی شدید و خواستید از دیدن آسمان شب لذت ببرید، می‌توانید به کاروانسرای صفوی بروید. در 35 کیلومتری ابوزید در ضلع جنوبی این منطقه هم روستای تاریخی و معروف ابیانه قرار دارد که می‌تواند تعطیلات کویری شما را تکمیل کند. اگر با تور می‌روید که می‌توانید از آفرود و سافاری لذت ببرید، اما اگر به صورت خودجوش یا تنها به کویر رفته‌اید، به لذت قدم زدن در سکوت کویر بسنده کنید. یکی دیگر از جاذبه‌های این کویر که نباید از دست بدهید قلعه کَرشاهی است. این قلعه، در 20 کیلومتری شهر متین آباد در نزدیکی ابوزیدآباد قرار گرفته است. قلعه‌ای بلند با قدمتی تاریخی که از خاک شن ساخته شده است.
کویر حاج علی‌قلی (کویر دامغان)
همیشه زمانی که عکس دریاچه‌های نمک یا نمکزارهای کویر را می‌دیدم یاد فیلم‌های برزخی می‌افتادم (آخر معمولا در فیلم‌ها برزخ را در شرایط بیابانی و در نمکزارهای کویر نشان می‌دادند). تا این که بالاخره دریاچه‌های نمک کویر را از نزدیک دیدم. وسعت زیبایی این قسمت از کویر به حدی است که امکان دارد شما را حتی بیشتر از خود کویر به وجد بیاورد. اگر به سمت جنوب شرقی دامغان حرکت کنید. در نزدیکی روستای خوزران، کویر حاج علی قلی را خواهید دید. چیزی که بیشتر از خصلت کویر و شنزار، این مکان را جذاب کرده است، دریاچه‌های خشک شده از نمک است. هم‌چنین در 30 کیلومتری جنوب شرقی دامغان، املاح نمک دریاهایی به چشم می‌خورد که امروزه جز پلیگون‌های شش ضلعی نمک، چیزی از دریا باقی نمانده است. درواقع در کویر حاج علی قلی، ترکیب آب و خاک و نمک است که به آن زیبایی بخشیده است. البته در مسیر خاکی که از روستای خوزران به سمت دریاچه نمک وجود دارد بهتر است با ماشین نروید. بعد از کلی عکاسی از شش ضلعی‌های نمکی و عکاسی هنری از ترکیب آسمان و دریاچه نمک به سمت دامغان حرکت کنید تا از بناهای تاریخی آن‌جا هم دیدن کنید.
کویر از آن دست مکان‌هایی است که خاک گیرا دارد. اگر فقط یک‌بار به کویر رفته باشید، قطعا برای بار دوم برنامه‌ریزی خواهید کرد. با توجه به شرایط گرم آب و هوایی این منطقه، بهترین زمان سفر به این کویرها، همان پاییز و زمستان است؛ که البته شبهای سردی را پیش‌رو خواهید داشت (که باز به نظرم بهتر از روزهای گرم و طاقت فرسا در تابستان است). سعی کنید برای بار اول همراه با تور حرفه‌ای به این سفر بروید. لباس گرم برای شبهای سرد و لباس خنک برای روزهای گرم، کلاه، عینک، صندل سبک برای قدم زدن در شنزارها هم به همراه داشته باشید. اگر ذوق هنری و عکاسی دارید، کویر یکی از بهترین مکان‌ها برای عکاسی است. اگر شما هم تجربه‌ی کویر را داشته‌اید، برایمان از تجربه‌هایتان بنویسید.
کویر ورزنه، از تالاب گاوخونی تا دریاچه نمک خارا
به 100 کیلومتری شرق اصفهان که بروید (به سمت شهرستان ورزنه اصفهان) این کویر را می‌بینید. کویر ورزنه از شمال به رودخانه زاینده‌رود می‌رسد. اینجا شاهد تپه‌های ماسه‌ای به صورت هلالی، طولی و هرمی هستید که ارتفاع آن‌ها تا 100 متر نیز می‌رسد.
کویر ورزنه را محلی‌ها با نام کویر خارا می‌شناسند؛ چرا که از بیابان‌های بزرگ خارا نشات گرفته است. البته در حال حاضر این کویر با بیابان خارا، دو منطقه کویری متفاوت از هم هستند. در سفرتان به این کویر دیدنی و زیبا می‌توانید از تالاب گاوخونی هم دیدن کنید. وجود همین تالاب باعث شده است تا درختچه‌های بیابانی و گونه‌های جانوری زیادی وجود داشته باشد که صفای کویر را بیشتر می‌کند. دریاچه نمک خارا نیز در همین حوالی قرار گرفته است. در کویر ورزنه می‌توانید روی تپه‌های ماسه‌ای روان راه رفته و روی رمل‌های نرم آن بنشینید. حرکت ماسه‌ها در این کویر دیدنی است. کمپ کویر ورزنه نیز با امکانات تفریحی بی‌شماری که دارد، می‌تواند لذت گردش در کویر را چندین برابر کند. برای اقامت هم می‌توانید اقامتگاه‌های بومی را انتخاب کنید. بعد از بازدید از کویر سراغ جاذبه‌های دیدنی کویر همچون برج کبوتر قورتان یا قلعه قورتان رفته و عکس‌های یادگاری زیبا از سفرتان بیندازید.
کویر کاراکال، زیباترین کویر یزد
در 750 کیلومتری تهران، به کویر کاراکال می‌رسید. یکی از بهترین کویرهای ایران همین کویر است. این کویر زیبا، در روستای صادق آباد شهرستان بافق قرار گرفته است. در سفرتان به یزد، به کویرهای دیدنی این شهر که می‌روید، کویر کاراکال یکی از زیباترین کویرهایی است که چشمان‌تان را نوازش می‌کند. اغلب پوشش گیاهی کویر را گیاه‌های ماسه پسند تشکیل داده است اما در حواشی مرزهای این کویر نیز چشم‌تان به نخلستان‌های زیبایی می‌خورد که برای تازه کردن نفس و عکسی یادگاری، صحنه زیبایی دارد. اینجا یکی از بهترین کویرها برای آفرود و موتورسواری است.
جاذبه‌های دیدنی این کویر، شامل جاهای دیدنی از جمله خانه وحشی بافقی است. پس از چند بیتی که از این شاعر بزرگ خواندید، می‌توانید به آب‌انبار کاکامیر سر بزنید. باغ تیتو، میدان خان، معدن سنگ آهن نیز از جاذبه‌های دیگر این کویر است.
بهترین زمان سفر به کویر چه زمانی است؟
کی بریم کویر؟ حالا که صحبت از راه رفتن بر روی رمل‌های نرم و ماسه‌های داغ کویر است، می‌خواهیم دل به کویر بسپاریم و زیر آسمان پرستاره‌اش، آرام دور آتش بنشینیم و ستاره‌ها را بشماریم. به طور کلی، بهترین زمان سفر به کویر نیمه دوم سال است اما با توجه به مقصدی که انتخاب می‌کنید، این زمان متفاوت است. در نظر داشته باشید قبل از رفتن به هر کویر حتماً تحقیقات لازم را انجام دهید. جانوران خطرناکی مانند مار یا عقرب و رتیل در فصل زمستان به خواب می‌روند و خطرناک نیستند؛ با این حال حتماً قبل از سفر، با یک تیم باتجربه کویرگردی‌تان را انجام دهید. در ادامه بهترین فصل سفر به کویر را برایتان گفتیم.
- کویر مرنجاب: سفر به این کویر را می‌توانید از اوایل آبان شروع کرده و تا اواسط فروردین بروید. کویر مرنجاب از آن دست کویرهایی است که می‌توانید یک یا دو روزه از آن بازدید کنید.
- کویر مصر: اگر قصد دارید برای رفتن این کویر زیبا را انتخاب کنید تا اردیبهشت بهترین زمان رفتن به این کویر است. فصل‌های پاییزی و سرد، رنگ و بوی دیگری را برای کویر مصر رقم می‌زند.
- کویر ورزنه: بهترین زمان سفر به کویر ورزنه در اواخر تابستان است. در واقع از شهریور تا اوایل فروردین شما می‌توانید از این کویر دیدن کنید. البته در نظر داشته باشید که در پاییز و زمستان دمای هوا تا 10 درجه زیر صفر هم در شب ممکن است پایین بیاید.
برای کویرگردی چه وسایلی همراه داشته باشیم؟
قبل از سفر به کویر باید تمام وسایلی که برای کویرگردی نیاز دارید به همراه داشته باشید. آب، سایه‌بان، وسایل بهداشتی همچون مسواک و خمیردندان، شامپو، دستمال مرطوب، بوگیر، محلول ضدعفونی‌کننده، زیرانداز و پتوی مسافرتی، کرم ضدآفتاب، کوله پشتی مناسب، عینک آفتابی، لباس مناسب برای غلتیدن در ماسه‌ها، صندل راحت، کلمن، چادر کویر، حشره کش، دستمال محافظ یا دستمال سر برای بستن سر و صورت، جعبه کمک‌های اولیه، دوش مسافرتی و ... از جمله اقلام ضروری است که باید در سفر به کویر همراه خود داشته باشید. اگر قطب‌نما یا اپلیکیشن مسیریاب هم داشته باشید، می‌توانید مسیر را از روی آن تشخیص دهید. وسایلی مانند پاوربانک و دوربین عکاسی‌تان را نیز فراموش نکنید.
لباس مناسب کویرگردی: در کویر چه بپوشیم؟
بهتر است سراغ لباس‌های خنک و راحتی بروید که رطوبت را به خودش جذب نکرده و سریع خشک شود. در صورتی که احتمال آفتاب سوختگی در اثر راه رفتن وجود دارد، حتماً شلوار گشاد و راحت به پا کنید و پوشیدن لباس‌های تنگ و جذب را فراموش کنید؛ به خصوص شلوار لی که در گرمای کویر، شما را می‌سوزاند. نیازی نیست لباس‌های گران یا اکسسوری‌های پر زرق و برق‌تان را به همراه داشته باشید، اصل کویر ساده و سبک زیستن است. بهتر است یک دستمال پارچه‌ای خنک هم همراه خود داشته باشید که صورت‌تان را با آن بپوشانید تا هم آفتاب سوز نشود و هم در هجوم شن و ماسه‌ها قرار نگیرد. لباس گرم را فراموش نکنید. شبهای سردی پیش رو دارید که نیاز به لباس‌های گرم و ضخیم دارید؛ چرا که ممکن است با هوای سرد و سوز و طوفان کویر، متعجب شوید.
راهنمای اقامتی در سفر به کویر
در روزهای کویری دیدن طلوع و غروب خورشید لذتی بی‌اندازه دارد که حتماً باید در کنار زیبایی‌های دیگر سفر به کویر تجربه کنید. در نظر داشته باشید برای تماشای زیبایی‌های کویر قبل از سفر حتماً تصمیم‌تان را بگیرید و بهترین راهنمای سفر به کویر را انتخاب کنید. برای اقامت در کویر می‌توانید از دو راه، شبهای کویری را سپری کنید؛ به اقامتگاه‌های بومی بروید یا کمپ زدن را انتخاب کنید. اگر اهل ماجراجویی در سفر و کویرگردی هستید و می‌خواهید زیر آسمان نگین‌کاری شده کویر بخوابید، کمپ زدن را انتخاب کنید. البته در صورتی کمپ بزنید که تجربه کافی از کویر را داشته باشید.
در صورتی که بار اول‌تان است که به کویر می‌روید، بهتر است به جای کمپ زدن، اقامت در اقامتگاه‌های بومی کویر را انتخاب کنید. در سفر به کویر، اقامتگاه‌های بومی زیادی وجود دارد که با امکانات کافی می‌تواند شگفتی و خاطره سفرتان را چندین برابر کند. تماشای این اقامتگاه‌ها خودشان خالی از لذت نیستند و دلنشینی و صفایی که دارند، به جان‌تان می‌چسبد. با اقامت در اقامتگاه‌های بومی می‌توانید با فرهنگ و هنر محلی‌های کویر هم آشنا شوید.
نکات مهم برای کویرنوردی
- اگر در زندگی روزمره و حین کار، نیاز بدن‌تان به آب را جدی نمی‌گیرید، در کویر حتماً این قضیه را جدی بگیرید. کم‌آبی بدن‌تان در کویر می‌تواند برایتان دردسرساز شود؛ بنابراین منتظر نمانید تا تشنگی امان‌تان را ببرد. در حین قدم زدن و گشت و گذار بطری آب همراه داشته باشید و بنوشید. در نظر داشته باشید نوشیدنی‌های به شدت شیرین می‌تواند عطش‌تان را بیشتر کند.
- در کنار لذتی که از پیاده‌روی بر روی تپه‌های شنی کویر تجربه می‌کنید، همزمان انرژی زیادی را هم صرف خواهید کرد؛ بنابراین حتماً روز و فصل مناسبی را برای کویرگردی انتخاب کنید.
- از حیوانات و جانوران کویری غافل نشوید. با آن‌ها مهربان باشید تا با شما که به محل زندگی‌شان وارد شدید، برخورد خوبی داشته باشند. البته کمتر پیش می‌آید که این حیوانات آسیبی به شما برسانند. با این حال مراقب زیر بوته‌ها و ماسه‌های شنی باشید.
- همین کویر زیبایی که برایتان خاطره‌ساز لحظه‌های شیرینی شده است، می‌تواند با زباله یا به هم ریختن تعادل منطقه، آسیب ببیند؛ بنابراین حتماً زباله‌هایتان را جمع کنید و سعی کنید زیبایی کویر را زنده نگه دارید. بد نیست بدانید آفرود در کویر که یکی از جذاب‌ترین تفریحات کویر ایران است، علاوه بر آسیب به منطقه می‌تواند آسایش ساکنان کویر را نیز به هم بزند.
با هم سری به کویرهای دیدنی ایران زدیم و از کویرگردی لذت بردیم. شما چه خاطره‌ای از سفر به کویر دارید؟ بهترین کویر ایران از نظر شما کدام کویر است؟ برایمان بنویسید.
