خانه امیر لطیفی (موزه صنایع دستی گرگان)
گرگان که به جنگل‌های سرسبز و زیبایش مشهور است، گنج دیگری هم در دل خود جای‌داده که وقت سفر به این شهر حیف است از آن غافل شوید. استرآباد، بافت قدیم شهر گرگان، با وسعت ۱۶۲ هکتار، همان گنج ارزشمند استان گلستان است که نباید دیدنش را از دست داد. این مجموعه به‌عنوان وسیع‌ترین بافت تاریخی در شمال کشور و سومین بافت باارزش و دارای سبک معماری پس از اصفهان و یزد شناخته می‌شود. یکی از نقاط درخشان بافت باستانی استرآباد، خانه تاریخی امیر لطیفی است که حالا با کاربری موزه صنایع دستی گرگان پذیرای گردشگران این شهر زیباست. در ادامه باهم گشتی در خانه امیر لطیفی گرگان خواهیم زد.
خانه امیر لطیفی کجاست؟
عمارت امیر لطیفی یکی از نزدیک‌ترین جاذبه‌های شهر به بازار مشهور محله نعلبندان است. برای رسیدن به این خانه تاریخی باید از بازار نعلبندان بگذری و سراغ مسجد جامع شهر بروی. خانه امیر لطیفی گرگان پشت این مسجد زیبا جا خوش کرده است. آنجا بنایی نزدیک به 1000 مترمربع با نشانه‌هایی از معماری اصیل ایرانی که از دوره قاجار به‌جای مانده، شما را به‌سوی خودش دعوت می‌کند.
تاریخچه خانه امیر لطیفی گرگان
در اواخر قاجاریه، مرحوم مهدی خان ساعد لشکر معروف به مهدی خان ملک، بزرگ خاندان ملک و آخرین حاکم استرآباد (گرگان امروزی) در آن دوره، این عمارت زیبا را ساخته و از خود به یادگار گذاشته است. تا زمانی که او و خانواده‌اش در این خانه زندگی می‌کردند این عمارت بین مردم به نام مهدی خان مشهور بود. هم‌زمان با این دوره نظمیه شهر هم در این ساختمان مستقر بود و بازداشتگاه موقت آن نیز در زیرزمین این خانه قرار داشت. در حیاط پشتی این بنا اسب‌های نظمیه امکان ورود داشتند. بعد از مدتی این خانه و نظمیه جای خود را به دبستان رشدیه دادند.
پس‌ازآن این بنای قاجاری در اختیار داماد این خاندان، یعنی ابوالقاسم امیر لطیفی قرار گرفت و به نام مالک جدیدش شناخته شد و شهرت پیدا کرد. سید ابوالقاسم امیر لطیفی به‌عنوان بنیان‌گذار فرهنگ نوین گرگان و از پایه‌گذاران تئاتر شهر گرگان، چهره‌ای آشنا برای مردم شهر محسوب می‌شد.
در سال ۱۳۷۸ بنای تاریخی خانه امیر لطیفی گرگان وارد فهرست آثار ملی شد و سرانجام سال ۱۳۸۹ پس از مرمت و تغییر کاربری، به‌عنوان موزه صنایع دستی گرگان مورداستفاده قرار گرفت.
بخش‌های مختلف موزه صنایع دستی گرگان
هدف از راه‌اندازی موزه صنایع دستی گرگان (اولین موزه صنایع دستی استان گلستان) فراهم آوردن بستری برای حفظ، نگهداری و معرفی هنرهای مختلف بومی و آثار مربوط به موقعیت ویژه جغرافیایی-طبیعی این شهر و استان بوده است. این آثار ارزشمند در 2 طبقه عمارت اصلی بنای تاریخی امیر لطیفی نگهداری می‌شوند.
طبقه اول موزه
در طبقه اول که شامل 3 اتاق سه‌دری متصل‌به‌هم است، چندین غرفه برای نمایش صنایع دستی از مناطق مختلف استان گلستان مانند ترکمن‌صحرا، علی‌آباد کتول، قزاق محله، روستای شاهکوه، زیارت و رامیان طراحی شده است. در اتاق‌های جانبی 2 پله برای رفتن به طبقه بالا وجود دارد.
طبقه دوم موزه
در طبقه دوم ابزارهای سنتی مانند چرخ نخ‌ریسی، اشیاء و ظروف مربوط به دوره قاجار، زیورآلات و پوشاک نگهداری می‌شوند. در این بخش از موزه صنایع دستی گرگان مجسمه‌هایی مومی در ابعاد انسانی وجود دارد که برای آشنایی با مشاغل سنتی این اقلیم ساخته‌شده‌اند. ازجمله این مشاغل می‌توان به این موارد اشاره کرد: نخ‌ریسی، پنبه‌زنی، قالی‌بافی، مسگری، آهنگری و حصیربافی. طبقه دوم شامل اتاقی 5 دری در مرکز و 2 اتاق سه‌دری در دو طرف آن است.
کرسی‌خانه موزه
برای آشنایی بیشتر و بهتر با فرهنگ سنتی و سبک زندگی مردم این خطه درگذشته، چیدمانی از اشیا و مجسمه‌های مومی در قسمت کرسی‌خانه موزه، زندگی یک خانواده سنتی گرگانی را به نمایش گذاشته. این مجسمه‌ها که لباس محلی به تن دارند صحنه‌ای از دورهم نشستن خانواده گرگانی زیر گرمای کرسی در شب یلدا را به تصویر کشیده‌اند.
جاذبه‌های گردشگری نزدیک به موزه صنایع دستی گرگان
- 40 متر تا بازار نعلبندان (1 دقیقه پیاده)
- 90 متر تا مسجد جامع گرگان (2 دقیقه پیاده)
- 600 متر تا سرای تاریخی باقری ها (5 دقیقه پیاده)
- 450 متر تا مدرسه تاریخی تقوی (5 دقیقه پیاده)
- 850 متر تا مدرسه تاریخی عمادیه (8 دقیقه پیاده)
- 1.6 کیلومتر تا کاخ موزه گرگان (7 دقیقه با ماشین)
معماری بنای تاریخی خانه امیر لطیفی گرگان
مانند بیشتر ساختمان‌های تاریخی به‌جامانده از دوره قاجار، در ساخت این بنا هم از خشت، آجر، چوب و ساروج استفاده شده است. از مهم‌ترین ویژگی‌های معماری باشکوه و اصیل ایرانی در خانه امیر لطیفی گرگان می‌توان به قرینگی در طراحی فضاها و به‌کارگیری مصالح بومی و سازگار با اقلیم در ساخت آن اشاره کرد. این خانه شامل ۲ بخش، یعنی هسته اصلی و بخش خدماتی می‌شود که بخش اصلی ساختمان 2 طبقه دارد. این بنا با پلانی مستطیلی در جهت شمالی و جنوبی با دو بخش زمستان‌نشین و تابستان‌نشین طراحی و ساخته‌شده است.
طبقه اول ساختمان شمالی برای استراحت اهالی خانه و طبقه دوم به‌عنوان اتاق مهمان و پذیرایی مورداستفاده قرار می‌گرفت. از دیگر ویژگی‌های مهم ساختمان موزه صنایع دستی گرگان می‌توان به فرم موزون بنا، پرهیز از هرگونه بیهودگی، ارسی (پنجره‌های چوبی با شیشه‌های رنگی)، استفاده از مصالح متنوع بومی (سازگار با اقلیم) و... اشاره کرد. سرداب و حوض‌خانه دیگر فضاهای این عمارت تاریخی هستند که در آن بادگیری زیبا طراحی شده است. از فضای سرداب در زیرزمین خانه برای نگهداری مواد غذایی در طول سال استفاده می‌شد.
حالا بعد از گذشت سال‌ها خانه تاریخی امیر لطیفی مانند نگینی درخشان در بافت تاریخی شهر، سالانه پذیرایی تعداد بسیار زیادی از گردشگران و مهمانان شهر گرگان و استان گلستان است.
