یکی از زیباترین شهرهای اصفهان و مرکز گلاب گیری در ایران، کاشان است که برخی آن را به نام‌های کاشون و کاشو نیز می‌شناسند. از نظر مکانی، کاشان در فاصله 240 کیلومتری تهران قرار دارد و بین کوه‌های کرکس و منطقه بیابانی واقع شده است. گلاب گیری از گذشته یکی از مشاغل مهم مردم کاشان بوده که تا به امروز ادامه دارد. در این مقاله می‌خواهیم شما را با مراسم گلاب گیری در کاشان که یکی از مهم‌ترین جشن‌های این شهر محسوب می‌شود، آشنا کنیم.
علاوه‌بر این، می‌توانید برای اقامت در بهترین هتل‌های شهر ایران، از طریق سایت رزرو آنلاین هتل رهی نو، اتاق مدنظرتان را رزرو کرده و با خیال راحت به شهر مقصدتان حرکت کنید. به یاد داشته باشید، با رزرو هتل توسط سایت رهی نو، می‌توانید از تخفیف و خدمات آن نیز بهره‌مند شوید.
تاریخچه گلاب گیری کاشان
یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی و گیاهی در ایران، گل محمدی است که به گل سرخ نیز شهرت دارد. تاریخ می‌گوید بذر گل محمدی برای اولین در دوره صفویه از ایران به کشورهای سوریه و بلغارستان فرستاده شده است.
زمان کاشت بذر گل سرخ در ایران به 7000 سال پیش برمی‌گردد که تقریبا 1000 سال است که گلاب گیری به شکل سنتی در کشورمان رواج داشته و انجام می‌شود. گلاب گیری در کاشان مانند هر رسم قدیمی، تاریخچه خاص خود را دارد که در فرهنگ و زبان محلی کاشان به آن لتان می‌گویند. مردمان ایران جزء اولین کسانی بودند که ایده گلاب گیری به ذهنشان خطور کرد و دستگاهی را اختراع کردند تا بتوانند به تقطیر مایعات بپردازند.
در رابطه با این موضوع، اسناد تاریخی وجود دارد که نشان می‌دهد صنعت گلابگیری از کجا آغاز شده است. یکی از اساسی‌ترین علوم شیمیایی، تقطیر است که مردمان ایران نقش مهمی در پیشرفت آن داشته‌اند. گلاب یا همان آب تقطیر شده گل محمدی، فواید بسیار زیادی برای سلامتی بدن و درمان دردهایی مانند معده و روده دارد.
گلاب گیری کاشان در چه زمانی انجام می شود؟
هر ساله مراسم گلاب گیری کاشان در اردیبهشت ماه انجام می‌شود؛ به همین دلیل جشنواره گلاب گیری در کاشان در این ماه برپا می‌شود. شرکت‌کنندگان صبح زود مشغول چیدن گل‌ها شده و بعد از آن مراسم گلاب گیری را آغاز می‌کنند. زمانی که در ماه اردیبهشت به این شهر سفر می‌کنید، عطر باغ‌های گل محمدی هوش از سر شما می‌برد و زیبایی این مناظر حس طراوت و شادابی به شما می‌بخشد.
به این ترتیب افرادی که از شهرهای مختلف و کشورهای خارجی به این شهر می‌آیند، مشغول دیدن این مراسم شده تا علاوه‌بر دیدن نحوه تولید گلاب، با این سنت و فرهنگ آشنایی بیشتری پیدا کرده و حتی می‌توانند به خرید گلاب و سایر عرقیجات بپردازند.
گلاب گیری در کاشان در مناطق گرم از اواسط اردیبهشت شروع شده و تا پایان این ماه ادامه دارد. اما در برخی از شهرستان‌های کاشان، به دلیل قرار گرفتن در ارتفاعات، شکوفایی گل‌های محمدی از اواسط اردیبهشت تا اواخر خردادماه دیده می‌شود؛ به همین دلیل گلابگیری در این مناطق تا پایان خرداد ادامه دارد.
شهر کاشان در مقایسه با شهرستان‌های توابع خود مانند قمصر و نیاسر، آب و هوای گرم‌تری دارد؛ به همین سبب در کاشان گل‌های محمدی زودتر باز می‌شوند. همینطور مردم روستای برزک به دلیل سردتر بودن نسبت به دیگر شهرستان‌ها، گلابگیری را کمی دیرتر شروع می‌کنند.
چیدن گل‌های محمدی قبل از تابش مستقیم خورشید شروع می‌شود؛ چون ممکن است بعد از این ساعات، گل‌ها پژمرده شده و کیفیت گلاب بدست آمده از آن کاهش پیدا کند. چنانچه برای دیدن باغ‌های گل‌های محمدی به این شهر می‌روید، پیشنهاد می‌کنیم ساعات اولیه روز را انتخاب کنید تا بتوانید شمیم گل‌ها را به ریه‌های خود هدیه کرده و از خنکی این باغ‌ها نهایت استفاده را ببرید.
گفتنی است، اگر به شهر کاشان سفر می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم به استان اصفهان که در نزدیکی شهر کاشان قرار دارد، برود و برای چند روزی در هتل پارسیان کوثر اصفهان نیز اقامت داشته باشید.
مراسم گلاب گیری در چه شهرهایی برگزار می‌شود؟
گلابگیری در شهرهای مختلف ایران انجام می‌شود، اما موضوعی که گلابگیری کاشان را از دیگر شهرها متمایز کرده، روش سنتی آن است و مردم شهر کاشان و روستاهای اطراف آن همواره از همان روش قدیمی برای تولید گلاب استفاده می‌کنند. این مراسم در شهرستان‌های مختلف کاشان از جمله قمصر، مشهد اردهال، نیاسر، بزرک و همینطور روستاهایی چون سار، ون، وادقان، قالهر، خاوه، کامو، ویدوج، مرق، جوشقان قالی، آذران و سده انجام می‌شود.
شهرستان قمصر در فاصله 40 کیلومتری جنوب، شهرستان نیاسر به فاصله 35 کیلومتری غرب و مشهد اردهال هم در 40 کیلومتری شمال غرب کاشان واقع شده است. این شهرها در اردیبهشت ماه به بهشت گل تبدیل شده و قدم زدن در این شهرها خاطرات شیرینی را برایتان به ارمغان می‌آورد. به این ترتیب سیل عظیمی از مردم در این ماه، به تماشای این مراسم قدیمی می‌نشینند و از دیدن مناظر باغ‌های گل محمدی لذت می‌برند.
بزرگ ترین مرکز گلاب گیری در جهان
شهر قمصر کاشان بزرگ‌ترین مرکز تولید گلاب در جهان است. در این شهر باغ‌های گل محمدی به وفور دیده می‌شود و همانطور که گفته شد، می‌توانید مراسم گلاب گیری در قمصر را هنگام سفر به کاشان مشاهده کنید.
مراحل و مراسم گلاب گیری در کاشان به چه صورت است؟
در زمان ورود شما به کارگاه‌های گلاب گیری، برای خنک کردنتان به شما شربت‌های خنک داده می‌شود. مراحل گلاب گیری به این صورت است که ابتدا دیگ‌های مسی را روی اجاق قرار داده و با توجه به گنجایش آن، گل‌های محمدی به همراه 3 برابر آن، آب به دیگ اضافه می‌کنند. سپس تمامی منافذ دیگ را به وسیله گل و آرد نان پوشانده تا بخار از آن خارج نشود.
در این میان، میزان بخار داخل دیگ با استفاده از ابزار مخصوصی کنترل می‌شود. سپس دیگ به مدت 4 ساعت می‌جوشد البته قبل از شروع مراحل گلابگیری، دیگ را نزدیک رودخانه برده و بر روی آن دعاهای مذهبی می‌خوانند.
بعد از جوشیدن دیگ به همراه محتویات داخل آن، بخاری که در دیگ است را از طریق لوله‌ها به پارچ مسی که به وسیله آب سرد خنک می‌شود، منتقل می‌کنند. زمانی که بخارهای منتقل شده سرد شوند، گلاب تولید می‌شود. همینطور برای جمع‌آوری عطر گل، می‌بایست روغن بسیار نازکی که روی گلاب ایجاد شده، به وسیله سرنگ جمع شود.
انواع گلاب کاشان
گلاب کاشان انواع متفاوتی دارد. گلاب‌هایی کیفیت بالاتری خواهند داشت، که نسبت گل محمدی آن به آب در فرآیند عصاره‌گیری بیشتر باشد. از گلاب به غیر از مصارف خوراکی برای درمان دردها نیز استفاده می‌شود. از آنجایی که هریک از انواع گلاب‌ها خواص خاص خود را دارند، بنابراین بهتر است که جایگزین یکدیگر نشوند.
از انواع گلاب می‌توان به گلاب سنگین اشاره کرد که از نظر کیفیت و غلظت در سطح بالایی قرار دارد که به نام گلاب ممتاز مشهور است. گلاب دو آتشه و گلاب سه آتشه نیز از انواع مرغوب گلاب هستند که مصارف خاصی دارند. در مقابل، گلاب سبک جنبه خوراکی دارد. تفاوت این دو گلاب در میزان گل استفاده شده برای تولید آنها است؛ در گلاب سنگین میزان گل استفاده شده دو برابر گل استفاده شده برای تولید گلاب سبک است.
بهترین نوع گلاب کاشان
گلاب دو آتشه نوع دیگری از انواع گلاب کاشان است. روش تولید گلاب دو آتشه به این صورت است که فرآیند گلاب گیری بار دیگر تکرار می‌شود. برای تولید این نوع از گلاب، به جای آب، از گلاب استفاده می‌شود و مجددا فرآیند تقطیر انجام می‌شود. گلاب دو آتشه طعم تلخی دارد و همه افراد از مصرف آن استقبال نمی‌کنند. چنانچه این فرآیند مجدد با گلاب تکرار شود، گلاب سه آتشه تولید می‌شود. البته که میزان تولید این نوع از گلاب بسیار کم است و به صورت سفارشی تهیه می‌شود.
محصولات گل محمدی
تا به اینجا انواع مختلف گلاب را به شما توضیح دادیم، اما گل محمدی به غیر از گلاب، محصول دیگری دارد که نام آن عنبر گل سرخ است. این محصول، مایعی است که پس پایان مرحله تقطیر در دیگ باقی می‌ماند. عنبر گل سرخ، مصرف دارویی دارد و برای درمان دردهای عضلانی و استخوانی استفاده می‌شود. مایع گلاب، اسانس گل محمدی، غنچه خشک، گلبرگ خشک، روغن و شربت گل از دیگر فرآورده‌های گل محمدی به‌شمار می‌روند.
اگر قصد شما گشت و گذار شهرهای استان اصفهان و بخصوص شهر کاشان است، می‌توانید برای استراحت یکی از هتل‌های اصفهان که هتل آسمان اصفهان است را انتخاب کنید.
خواص دارویی گلاب کاشان
گلاب و دیگر فرآورده‌های آن، خواص درمانی زیادی دارد. برای مثال از دم کرده گلبرگ آن برای تقویت اعصاب و همینطور درمان بیماری‌های مربوط به گلو و گوارش استفاده می‌شود. همچنین، می‌توان برای درمان دردهای مربوط به سر، بیماری قلبی و دردهای رماتیسمی نیز از گلاب استفاده کرد. چنانچه دچار بی‌خوابی هستید و یا نیاز به آرامش دارید، گلاب می‌تواند در برطرف کردن مشکلتان به شما کمک کند.
لازم به ذکر است که این محصول، به غیر از مصارف خوراکی در موارد دیگری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال می‌توان از گلاب برای صنایع آرایشی، بهداشتی، عطرسازی، دارویی و غذایی نیز استفاده کرد.
نکات مهم در مورد نحوه تست و نگهداری گلاب
خوب است بدانید گلاب اصل و طبیعی، رنگ خاصی ندارد و تلخ است. اما نکته اینجا است که تلخی آن نباید به اندازه‌ای باشد که مدت زمان طولانی در دهان بماند؛ چنانچه به این شکل باشد، به معنی وجود اسانس‌های غیر طبیعی در گلاب و ناخالص بودن آن است.
نکته دیگر در مورد نحوه نگهداری گلاب این است که برای نگه‌داشتن طولانی مدت، حتما از ظروف شیشه‌ای استفاده کنید؛ چون استفاده از ظروف پلاستیکی به مرور زمان کیفیت گلاب را کم می‌کند.
سخن پایانی
گلابگیری در شهر کاشان و شهرستان‌های اطراف آن یکی از مراسمی است که از گذشته تا به امروز ادامه داشته و هر ساله به صورت فصلی اجرا می‌شود. گلاب گیری در این مناطق به روش‌های سنتی و صنعتی تقطیر شده و در نهایت گلابی با بهترین کیفیت به دست مصرف‌کننده می‌رساند. بطوری که مراسم گلاب گیری کاشان به عنوان میراث معنوی در فهرست آثار ملی و معنوی ایران به ثبت رسیده است.
گفتنی است، اگر به دنبال مکانی برای بدست آوردن آرامش و حس خوب هستید و در کنار آن می‌خواهید با مراسم و فرهنگ گلابگیری آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم که سفر به کاشان و شهرستان‌های اطراف آن را از دست ندهید. پس، اگر مسیرتان به سمت استان اصفهان باشد، حتما یک شب را در هتل عباسی اصفهان بگذرانید.
سوالات متداول
بهترین موقع برای دیدن مراسم گلاب گیری کاشان چه زمانی است؟
ماه اردیبهشت بهترین زمان برای دیدن مراسم گلاب گیری کاشان است. مرغوب‌ترین گل‌های محمدی از پانزده اردیبهشت ماه شروع به شکوفا شدن می‌کنند و این زمان بهترین موقع برای دیدن باغ‌های گل محمدی است.
بهترین گلاب کاشان برای کدام شهرستان است؟
کیفیت گلاب به نوع گل آن بستگی دارد؛ اما بهترین و مرغوب‌ترین گلاب، برای قمصر و نیاسر کاشان است.
به چه گلابی، گلاب ناب می‌گویند؟
زمانی که فرآیند تقطیر گل محمدی از سه مرحله بگذرد، گلاب سه آتشه تهیه شده که به آن گلاب ناب می‌گویند.
کاشان چه سوغاتی دارد؟
از سوغات کاشان می‌توان به انواع مختلف گلاب، عرقیجات، غنچه گل محمدی، باقلوا، کلوچه کاشانی، حاجی بادام، گلیم، جاجیم و فرش اشاره کرد.
