در دل بافت تاریخی اهواز، رازهایی نهفته است که هرکدام داستانی از گذشته را زمزمه می‌کنند. سرای عجم، یکی از این رازهاست؛ بنایی باشکوه از دوران قاجار که روزگاری مامن کاروان‌ها و تجار بود که امروزه در سکوت و انزوا به سر می‌برد. این سرا از معدودترین بناهای ثبت شده در آثار ملی ایران است. البته که برای ترمیم و بازسازی این عمارت قدیمی هیچگونه اقدامی انجام نشده است.
آشنایی با سرای تاریخی عجم
آثار تاریخی زیادی در شهر اهواز وجود دارد که برای بازدید از آنها باید چند روزی را در این شهر اقامت کرده و یکی از هتل‌های این شهر مانند هتل پارس اهواز را رزرو کنید. متاسفانه بیشتر آنها به‌دلیل حملات حکومت‌های مختلف مانند صفاریان، مورد تخریب قرار گرفته است. سرای تاریخی عجم، که به نام سرای السله نیز شناخته می‌شود، یکی از این بناها است. این بنا در سال 1275 هجری شمسی در دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور شیخ خزعل، حاکم وقت خوزستان، ساخته شد.
شیخ خزعل، صاحب این بنا بود که به گفته بومیان این منطقه، در ابتدا این بنا، کاروانسرای شیخ خزعل بود که در قسمت پشت کاخش قرار داشت. زمانی این بنا به یک بازار تجاری شباهت داشت و از آنجایی که در این بنا، لوازم قیمتی نگهداری می‌شد، برای آن یک سقف ساختند. بعد از گذشت مدتی، این سرا به مکانی برای نگهداری اسب‌های افرادی که به این کاروانسرا رفت‌وآمد داشتند، تبدیل شد. همزمان با فوت شیخ خزعل و شروع دوره حکومت پهلوی اول، این بنا به تملک شخصی به نام حسن عجم که پدر ناصر عجم از نزدیکان شاه بود، درآمد. از همان زمان این بنا به سرای عجم معروف شد.
سرای تاریخی عجم کجاست؟
این کاروانسرای قدیمی در خیابان امام خمینی اهواز واقع شده است. اگر بخواهیم آدرس دقیق آن را بگوییم، در پشت خیابانی به نام صدر السادات و کنار آزادگان قرار دارد. البته که هم اکنون به دلیل تخریب کامل این بنا، چیز زیادی از آن باقی نمانده است.
سبک معماری کاروانسرای عجم
سرای تاریخی عجم از دو بخش حیاط مرکزی و حجره‌ها تشکیل شده است. حیاط مرکزی با حوضی در وسط و درختان نخل، فضایی خنک و دلنشین را به‌وجود آورده است. حجره‌ها در دو طبقه دور تا دور حیاط قرار گرفته‌اند و با طاق‌ها و آجرکاری‌های زیبا تزئین شده‌اند. متاسفانه این سرا در حال حاضر در وضعیت نامناسبی قرار دارد. این بنا در سال 1382 بهعنوان اثر ملی ثبت شد، اما به‌دلیل عدم توجه و رسیدگی کافی، در حال تخریب است.
سرگذشت غم انگیز خانه قدیمی عجم
سرای تاریخی عجم در اهواز، در مالکیت شخصی قرار دارد. شاید بپرسید که این بنا چگونه تحت مالکیت شخصی درآمد؟ بعد از اسارت خزعل، فردی به نام آقا احمد عجم که از آشنایان شاه بود، این بنا را خریداری کرد. به همین دلیل نام آن را کاروانسرای عجم نامگذاری کردند.
صاحب این ملک به‌دلیل اینکه بدون اجازه وی، این بنا را در لیست آثار ملی ثبت کرده‌اند، قصد تخریب آن را داشت. دلیل مالک سرای تاریخی عجم این بود که بدون اجازه وی، این بنا در لیست آثار ملی ثبت شده است. آخرین تخریب‌های وی در قسمت‌های مختلف این بنا به سال 1392 مربوط می‌شود که به‌طور شبانه انجام شد. البته در این میان بعضی از دوستداران میراث فرهنگی و نیروهای آن، از تخریب بیشتر آن ممانعت کردند.
خانه تاریخی عجم، با پیگیری‌های مداوم مالک آن از لیست آثار ملی خارج شد و دو ماه بعد وارد لیست آثار ملی ایران شد. اما بعد از آن، کش و قوس‌هایی در مورد تخریب این بنا به‌وجود آمد؛ به‌طوری‌که مالک آن راضی به نگهداری آن نشد. درنهایت این بنا در اسفند ماه سال 1392 به‌طور کامل تخریب شد و دیگر اثر زیادی از آن باقی نمانده است.
جاهای دیدنی نزدیک به کاروانسرای عجم
درست است که بنای عجم به دلیل تخریب، از بین رفته و دیگر نمیتوان از آن بازدید کرد، اما مکان‌های دیدنی زیادی در نزدیکی آن قرار دارد که تماشای آنها خالی از لطف نیست. در ادامه این جاذبه های گردشگری اهواز را به شما معرفی می‌کنیم.
موزه هنرهای معاصر
موزه هنرهای معاصر اهواز در سال 1388 در زمینی به مساحت 3000 متر مربع و با زیربنای 1800 متر مربع در دو طبقه و با پنج گالری افتتاح شد. این موزه در بلوار ساحلی، جنب پل سفید اهواز واقع شده و بهعنوان یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی و هنری استان خوزستان شناخته می‌شود.
گنجینه این موزه شامل 70 اثر هنری است. علاوه‌بر گنجینه، موزه هنرهای معاصر اهواز دارای بخش‌های مختلفی ازجمله کتابخانه، سالن آمفی تئاتر، نگارخانه و غیره نیز است. در این موزه همایش‌ها، کارگروه‌ها، دوره‌های آموزشی هنری مختلف و سمینارهای هنری برگزار می‌شود.
پل دیدنی سفید اهواز
پل سفید اهواز که به نام‌های پل معلق و پل هلالی نیز شناخته می‌شود، یکی از مشهورترین پل‌های ایران و نمادی از شهر اهواز است. این پل در سال 1315 در دوره پهلوی اول بر روی رودخانه کارون ساخته شد و در آن زمان بهعنوان مدرن‌ترین پل ایران شناخته می‌شود. این پل علاوه‌بر زیبایی و ارزش تاریخی، از نظر اقتصادی نیز اهمیت زیادی دارد. این پل یکی از مهم‌ترین راه‌های ارتباطی بین دو بخش شرقی و غربی اهواز است و روزانه تردد زیادی از روی آن انجام می‌شود.
خرید از بازار عبدالحمید
بازار قدیمی عبدالحمید یکی از مراکز خرید و فروش در شهر اهواز است. قدمت این بازار به دوره قاجار می‌رسد و در آن زمان بهعنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تجارت در جنوب ایران شناخته می‌شد. در این بازار بیش از 1000 باب مغازه وجود دارد که کالاهای بسیار متنوعی ازجمله انواع پوشاک، لوازم برقی، اسباب‌بازی، مواد غذایی و غیره در آنجا به فروش می‌رسد. این بازار به‌خاطر تنوع کالایی و قیمت‌های مناسب، مورد استقبال مردم اهواز و دیگر شهرهای خوزستان است.
کلیسای تاریخی سورت مسروپ
این کلیسا، از کلیساهای تاریخی و بسیار قدیمی شهر اهواز است که در سال 1898 میلادی توسط ارامنه ساکن این شهر ساخته شد. این کلیسا در خیابان شهید موسوی (نادری سابق) و در نزدیکی پل سفید اهواز واقع شده است. کلیسای سورت مسروپ دارای معماری ارمنی است و از دو بخش کلیسا و ناقوسخانه تشکیل شده است. نمای خارجی کلیسا ساده و آجری است و در داخل آن نقاشی‌های دیواری زیبایی به‌چشم می‌خورد.
کاروانسرای معین التجار
کاروانسرای معین التجار بنایی تاریخی و مربوط به دوره قاجار است که در شهر اهواز، خیابان 24 متری و خیابان کاوه غربی قرار دارد. این بنا در تاریخ 20 آبان 1377 با شماره ثبت 2158 بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کاروانسرای معین التجار در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار توسط حاج محمدتقی معین التجار، یکی از تجار معروف بوشهری، ساخته شد. این کاروانسرا در مسیر جاده ابریشم قرار داشت و محل استراحت کاروان‌ها و تجار بود.
سخن پایانی
سرای قدیمی عجم، یادگاری ارزشمند از دوران قاجار است که هویت تاریخی اهواز را به‌نمایش می‌گذارد. مطالعه این مطلب از سایت رزرو آنلاین هتل رهی نو به شما کمک می‌کند تا اطلاعات بیشتری در مورد این سرای قدیمی به‌دست بیاورید. باتوجه به اینکه امکان بازدید از این بنا به‌دلیل تخریب کامل آن وجود ندارد، اما می‌توانید تماشای دیگر مکان‌های تاریخی این شهر را در برنامه سفر خود بگنجانید.
سوالات متداول در مورد سرای عجم
تاریخ ساخت کاروانسرای عجم مربوط به چه سالی است؟
این کاروانسرا در سال 1275 هجری شمسی و در دوره قاجار ساخته شده است.
کاربری اولیه سرای قدیمی عجم چه بود؟
این سرا در ابتدا بهعنوان کاروانسرا مورد استفاده قرار می‌گرفت.
مالکیت سرای عجم در حال حاضر به‌عهده چه کسی است؟
مالکیت این سرا در حال حاضر خصوصی است.
چه اقداماتی برای حفظ و احیای خانه تاریخی عجم انجام شده است؟
تا کنون اقدامات چندانی برای حفظ و احیای این خانه انجام نشده است.
مکان های دیدنی نزدیک به سرای تاریخی عجم کدامند؟
موزه هنرهای معاصر، بازار عبدالحمید، کلیسای تاریخی سورت مسروپ، کاروانسرای معین التجار و پل دیدنی سفید اهواز.
