کویر مرنجاب

اطلاعات مفید برای سفر به کویر مرنجاب

تصور آنکه صبح وقتی از خواب بیدار می‌شوید توی تخت خواب‌تان نباشید؛ سرتان روی بالشت‌تان نباشد.  تصور آنکه وقتی از توی «جا» پایتان را بیرون می‌گذارید، به جای آنکه دمپایی روی فرش‌تان را بپوشید و تخت‌تان را مرتب کنید، پاهایتان را توی رمل فرو ببرید و کیسه‌خواب‌تان را جمع کنید؛ تصور آنکه به جای دیدن دیوارهای خانه‌های روبرویی در صبحگاه از پنجره‌ اتاق‌تان، صحرایی را ببینید با رمل‌هایی بلند و طولانی و شن‌زاری بزرگ و بی‌کران؛ تصور آنکه به جای سقفِ اتاقِ خواب‌تان، آسمانی را ببینید که خورشید در گوشه‌ شرقی‌اش نخستین پرتوهای ملایم آفتاب را به صورت شما می‌تاباند، تصوری عجیب و دلپذیر است.

اگر از چنین تجربه‌ای لذت می‌برید، باید برای شما بنویسم کویر مرنجاب بهترین جایی‌ است که کسی می‌تواند چنین تجربه‌ای در آن به دست آورد. تجربه‌ای منحصربه‌فرد و خاص مردمی که با روحیه‌ بخشندگی بی‌دریغ کویر، الفتی دیرینه و طولانی دارند.

این مقدمه را داشته باشید. اصل ماجرا چیز دیگری است. بگذارید از کویر مرنجاب برایتان بنویسم.

کویر مرنجاب روی نقشه

کویر مرنجاب، بخش بزرگی از کویر مرکزی ایران است. به لحاظ جغرافیایی در شمال شهرستان آران و بیدگل قرار دارد. فاصله‌ منطقه مرنجاب تا تهران، به نسبت کویرهای مجاور، مانند کویر ابوزیدآباد، مسیله، بند ریگ و مصر کوتاه‌تر است و دسترسی به این منطقه به نسبت دیگر مناطق کویری ایران، بسیار راحت‌تر و با ماشین شخصی در حدود 292 کیلومتر - زمان: 4 ساعت است. چنانچه شما بخواهید این بخش از طبیعت ایران را ببینید، می‌توانید از سمت کاشان به مرنجاب بروید. مرنجاب همچنین از مسیرهای گرمسار و خالدآباد نیز دسترسی آسانی دارد.

صرف‌نظر از پوشش جانوری منحصر به فرد، دسترسی آسان، امنیت، اعتدال نسبی آب و هوایی و تنوع جاذبه‌های گردشگری فضای مناسبی را جهت گردشگری و سرمایه‌گذاری در این منطقه فراهم کرده است. چنانکه هر ساله، گردشگران بسیاری برای بازدید از مرنجاب و گذراندن ساعات یا روزهایی به این منطقه سفر می‌کنند.

چرا کویر مرنجاب است به این نام معروف است؟

قول‌های متفاوتی در این باره وجود دارد. بعضی‌ها معتقدند اسم این منطقه را شاه عباس صفوی انتخاب کرده است. گروهی دیگر اعتقاد دارند ترمینولوژی این واژه برخاسته از سه کلمه‌ «مرد»، «رنج» و «آب» است و ناظر بر دسترسی سخت به آب شیرین. مردرنج‌آب که در گویش عوام و به دلیل کثرت استفاده تبدیل به «مرنجاب» شده است.

طبیعت کویر مرنجاب

شاید فکر کنید کویر فرصتی برای بسط و توسعه‌ پوشش گیاهی نداشته باشد، اما سخت در اشتباهید.

1. در مناطق مختلف کویری ایران، پوشش گیاهی مرنجاب برجسته‌تر از نقاط دیگری کویری ایران است. عمده پوشش گیاهی منطقه مرنجاب شامل گیاهان شورپسند، از جمله درخت‌های گز، تاغ، بوته‌های قیچ، ارته، اسکنبیل و دم گاوی است
2. همچنین در این کویر پهناور حیواناتی مانند گرگ، شغال، روباه شنی، آفتاب‌پرست، بزمجه، کفتار، انواع مار و مارمولک و عقرب، پرندگانی همچون عقاب و شاهین زندگی می‌کنند. پس یادتان باشد. مرنجاب فقط شن‌زار نیست. یک اکوسیستم خاص و منحصربه‌فرد دارد؛ اکوسیستمی که در آن، گیاهان و جانوران توامان حیات دارند و طبیعت به بالنده‌ترین شکل، حیات خود را ادامه می‌دهد.
3. در مرنجاب، دریاچه‌ای وجود دارد، به نام «دریاچه نمک آران و بیدگل» و همچنین جاذبه‌ طبیعی دیگری به نام «جزیره سرگردان». این دو، از دیگر نقاط دیدنی منطقه محسوب می‌شوند. این را بدانید که جزیره سرگردانی در دریای بیکرانه و بی‌پهنه کویر، در طول سال‌ به مدت یک تا دو ماه که به دلیل بارندگی در مرنجاب به وجود می‌آید قابل مشاهده است، در باقی ایام سال قابل مشاهده نیست و تبدیل به نمکزار می‌شود.
4. اما این هم همه‌ ماجرا نیست. مرنجاب را باید طور دیگری بررسی کرد؛ نوشتن از آن، هرگز نمی‌تواند تاثیر تنفس در آن را به شما نشان دهد، مگر اینکه شما کوله‌تان را ببندید، وسایل‌تان را جمع کنید و راهی شوید به مرنجاب؛ به آنجا که آسمانش روزها آنقدر آبی است که چشم نمی‌تواند بی‌کرانگی‌اش را درک کند و شب‌هایش، آسمانی نورافشان شده با ستاره‌های پررنگ و لعاب دارد و آسمانش آنقدر صاف است که انگار می‌توانید دست‌تان را دراز کنید و یک مُشت ستاره از توی آسمانش بردارید و توی جیب‌تان بریزید و با خودتان به شهرتان بیاورید.

یادتان باشد؛ اگر خواستید مرنجاب را بشناسید، به این سطرها اکتفا نکنید، به جستجوهای اینترنتی هم و حتی به حرف آن‌ها که مرنجاب را دیده‌اند هم نباید اکتفا کنید. یادتان باشد؛ برای کشف مرنجاب، فقط باید مرنجاب را دید.

کویر مرنجاب چه چیزهایی برای دیدن دارد؟

در مورد جذابیت‌های طبیعی مرنجاب برایتان نوشتیم. درباره‌ پوشش گیاهی و جانوری خاص و در مورد آسمان فراخی که البته در هر کویر دیگری هم قابل مشاهده است. اما به جز این‌ها 

• کویر مرنجاب از جمله کویرهایی است که در مسیر جاده‌ ابریشم قرار دارد. از آنجا که این مسیر همواره محل رفت و آمد بازرگانان، چاپارچیان و مسافران جاده ابریشم بوده است، به دستور شاه عباس صفوی کاروانسرایی در میانه این مسیر، یعنی در کویر مرنجاب ساخته شد. این کاروان، حدفاصل مسیر ارتباطی بین دو شهر خراسان و اصفهان است. به شهادت تاریخ،‌ دلیل احداث این قلعه زیبا حمله ازبک‌ها و افغان‌ها از طریق دریاچه نمک و این کویر به کاشان و اصفهان بوده. چنانکه ریچارد فرای در تحقیقات خود درباره‌ این کاروانسرا می‌نویسد بر تاج عمارت کاروانسرا، سنگرهای دیده‌بانی درست شده بود و در آن دوره، همواره 500 پاسدار همیشه در کاروانسرا حضور داشته‌اند تا امین عبور کالا از چین به اروپا و از اروپا به چین را تامین کنند.

• از دیگر جاذبه‌ها در کاروانسرای شاه عباسی در کویر مرنجاب، قناتی است که وجود دارد. قناتی که هنوز پر آب است. آب این قنات از نوع آب شیرین است. وجود این قنات در کنار کویر، درست در میان شوره زارها و رمل‌ها رازی بزرگ است. رازی که هنوز فاش نشده.

حالا این کاروانسرای تاریخی با حمایت سازمان میراث فرهنگی مرمت شده است و می‌تواند محل بازدید مسافران کویرگرد باشد. تازه، این همه‌ آن چیزی نیست که به این کاروانسرا مربوط است. شما می‌توانید در آن کاروانسرا اتاقی را اجاره کنید و در آن اقامت کنید. یعنی فرصت دارید تا بازگردید به زمان صفویه و در همهمه‌ بانگ «الرحیل» شترداران، در صدای شیهه‌ اسب‌های چاپارچیان و در طنین کوچ کردن مسافرانِ جاده‌ ابریشم، در درازنای تاریخ ساعاتی را با سرگذشتِ تاریخی سرزمین‌مان خلوت کنید. پس با دیدن مرنجاب، شما علاوه بر آنکه تجربه‌ بازدید از یک منطقه طبیعی بکر را به دست می‌آورید، فرصت خواهید داشت تا با یکی از جاذبه‌های تاریخی مربوط به عصر صفوی نیز بیشتر آشنا شوید و راستش باز هم باید تاکید کنیم، این تجربه‌ هیجان‌انگیز خاصِ بازدید از کویر مرنجاب است. شما در هیچ کویر دیگری چنین تجربه‌ای را تحصیل نخواهید کرد.

از دیگر جاذبه‌ها چاه آب شیرین مرنجاب است که آب بسیار گوارایی هم دارد. نام این چاه آب، چاه دست‌کن است. محلی‌ها معتقدند این چاه را امام رضا(ع)، زمانی که از عراق به سمت طوسِ خراسان، یعنی مشهد فعلی در حال حرکت بود، زمان رسیدن به مرنجاب و آن نقطه، چاه دست‌کن را با دست‌های خود حفر کرده است.

آب این چاه شیرین است. علت شیرینی آب این چاه که درست در وسط شوره‌زارها و بیابان‌های نمک ایران حفر شده، به زعم زمین‌َشناسان، وجود فیلترهای بزرگ ماسه‌ای در دل زمین است که شورابه‌های زیرزمینی را صاف می‌کند و نمک آب را می‌گیرد و آبی شیرین و گوارا و خنک از زمین می‌جوشاند. برخی از محلی‌ها برای این چشمه تقدس قائلند و البته هرکسی که از این چشمه یک پیاله آب نوشیده است، معتقد است آب این چشمه، گوارا و نوشیدنی و دل‌پسند است.

مدرنیته و کویر

با توسعه‌ شهرنشینی و استیلای مدرنیته، تفریحات شهروندان به حالت‌های دیگری درآمد. یکی از تفریحاتی که نسبتی جدی با زندگی مدرن دارد، «آفرود» است. آفرود امروزه در مناطق کویری ایران، از جمله تفریحات دلپذیر و مورد توجه جوانان است. کویرهای ابوزیدآباد و مصر هم برای این تفریح مدرن مورد توجه آفرودبازها قرار دارد؛ اما کویر مرنجاب به دلیل دسترسی راحت‌تر، نزدیکی به مراکز خدمات خودروهای آفرود و پهنه‌ طبیعی بازتر بیشتر مورد توجه آفرودبازها قرار دارد. شما می‌توانید با سفر به مرنجاب فرصت استفاده از این تفریح را پیدا کنید. چه با خودروی شخصی و چه با خودروی افراد محلی که خدمات تفریحی‌ای از این دست به مسافران مرنجاب ارائه می‌کنند.

چطور به کویر مرنجاب برویم؟

برای رفتن به مرنجاب چند راه اصلی وجود دارد. بسته به اینکه هدف شما از سفر به آنجا چیست و چطور قصد دارید به آنجا سفر کنید، می‌توانید یکی از این راه‌ها را انتخاب کنید. اولین راه، وسیله شخصی است. شما می‌توانید با خودروی خود به شهر آران و بیدگل سفر کنید. خودروی خودتان را آنجا پارک کنید و با وسایل نقلیه‌ محلی‌ها به کویر و مشخصا به محل کاروانسرای شاه عباسی بروید. راه دیگر، استفاده از وسیله نقلیه‌ آفرودی است. اگر با وسایل نقلیه آفرودی تا کویر مرنجاب بروید، دیگر لازم نیست ماشین‌تان را حتما توی شهر آران و بیدگل پارک کنید. می‌توانید با خودروی خودتان تا وسط کویر هم بروید.

وسایل مورد نیاز برای سفر به مرنجاب

اگر از این طریق اراده‌ای معطوف به رفتن به کویر داشتید، یادتان باشد

• حتما وسایل بکسل کردن را با خودتان ببرید.
• حتما یک بلد راه همراه‌تان باشد،
• نقشه و جی‌پی‌اس هم همراه داشته باشید.
• حتما بیش از نیاز معمول‌تان آب، خوراک و سوخت همراه داشته باشید
• یادتان باشد در کویر از ماجراجویی پرهیز کنید؛ از راه‌های اصلی خارج نشوید و دنبال کشف چیزهای تازه نباشید.

راه دیگر هم این است که بخواهید یک سفر کاملا تجربی به مرنجاب داشته باشید. یعنی کوله‌تان را روی دوش‌تان بگذارید و با پای پیاده و البته در قالب یک گروه سه تا پنج نفره، به صورت پیاده وارد کویر مرنجاب شوید. در این شکل از سفر ناچار خواهید بود مسیر زیادی را پیاده‌روی کنید؛ اما یادتان باشد این شکل از سفر می‌تواند سفر به مرنجاب را در ذهن شما ماندگار کند. اگر عزم آن داشتید که به صورت تجربی به مرنجاب بروید، پس کاشان برای شما مسیر بهتری است. شاید حتی ساده‌ترین مسیر برای رسیدن به کویر مرنجاب کاشان باشد؛ چرا که فاصله کاشان تا کویر مرنجاب بسیار کوتاه است و در حدود 60 کیلومتر است.