خانه‌های قدیمی، حس و حال خاطره‌انگیزی را برایمان زنده می‌کند. به طوری که حتی اگر تا به حال پایمان را در این بناهای قدیمی نگذاشته باشیم، به محض ورودمان به آن، با روایت آجر به آجرهای خانه، ما را به حس و حال قدیمی خانه پیوند می‌دهد. خانه‌هایی که بهار و زمستان بسیاری را به خود دیده است. می‌خواهیم سری به یکی از همین خانه‌ها بزنیم. ساختمانی با وجود قدمتی که از پهلوی دارد، توانسته همچنان خود را سرپا نگه دارد و آن حس و حال قدیمی خود را حفظ کند.
خانه‌ای که پیش رویتان است، منزل ارفع الملک جلیلی، سومین شهردار قدیمی تبریز است. قدمت خانه ارفع‌الملک جلیلی به دوران پهلوی اول می‌رسد و سردر بسیار زیبای آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، اما خود خانه به حال خود رها شده است! گفته می‌شود سنگ‌کاری‌های این خانه در تبریز بی‌نظیر است اما سهم آن از تمام خبرهای داغ گردشگری تنها یک سردر ثبت شده است. اگر گذرتان به خیابان شهید بهشتی تبریز افتاد، می‌توانید این خانه را از بیرون تماشا کنید چون هنوز هم با گذشت چندین سال، صلابت و زیبایی خود را حفظ کرده است. سازمان میراث فرهنگی می‌گوید اگر شهرداری این خانه را خریداری کند، آن را مرمت کرده و به یکی از جاذبه‌های تاریخی تبریز تبدیل خواهیم کرد. خانواده ارفع‌الملک، تفنگ قدیمی وی را به موزه شهرداری اهدا کردند. سردر خانه ارفع‌الملک جلیلی در ۷ مهر ماه ۱۳۸۱ به شماره ۶۲۱۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
اطلاعات کلی خانه ارفع الملک جلیلی
ارفع در سال 1313 با سیلی که تبریز را به زیر آب برد، شهردار شد و با ساخت مسیل سهنورد، تبریز را از آب نجات داد. سیلی که رخ داد، تبریز را تبدیل به لجن زاری کرد که موجب تخریب خانه‌های بسیار و بیکاری کسبه‌های آن زمان شد. در این زمان ارفع الملک جلیلی که شهردار وقت بود، به دنبال پیدا کردن راه چاره برای حفظ تبریز از این بلایای ناگهانی چاره‌ای اندیشید. با 2 میلیون در آن زمان سیل بند ساخت و مسیر 12 کیلومتری میدان چای و قوری چای را عریض کرد و تبریز را برای همیشه از شر سیل‌های تخریبی نجات داد.
ارفع با تاسیس دارالمجانین و دارالتربیه، کودکان زیادی را تحت سرپرستی و زیر یک سقف قرار داد که نشان از روح بلند این بزرگمرد دارد. جالب است بدانید در منابع، عنوان شده است کسی که روزهای جمعه را تعطیل اعلام کرد، همین مرد بزرگ بوده است.
خانه ارفع الملک جلیلی کجاست
حالا که به شهر زیباترین و دلنشین‌ترین خانه‌های تاریخی یعنی تبریز سفر کردید، برای بازدید از خانه شهردار بزرگ و مرد نیکنام تبریزی به خیابان بهشتی رفته و از آن جا به طرف پل منصور حرکت کنید. در ابتدای دالان میرزا رضا در میدان ساعت، این خانه را می‌بینید. بهتر است پیش از سفر خود بسته به بودجه‌ای که برای سفر خود مشخص کرده اید، یکی از هتل‌های تبریز را رزرو کنید. برای هر روزی که در این شهر هستید برنامه ریزی کنید و محل هتل را به نحوی انتخاب کنید که در نزدیکی مکان‌های دیدنی قرار داشته باشد تا بتوانید در سریع ترین زمان به بازدید از زیبایی‌های تبریز بروید. هتل پارس ائل گلی تبریز یکی از بهترین گزینه‌ها برای اقامت شماست.
بهترین زمان رفتن به خانه ارفع الملک جلیلی
روزهای پاییزی، کوچه، جلوه خشک و بی برگ درختان را به خود می‌گیرد که با حال و هوای زمستانی خانه، متناسب است. خانه‌ای که بهار و تابستان‌های زیادی را به خود دیده است، امروز میزبان گردشگران علاقه‌مند به خانه‌های تاریخی در هر چهار فصل سال است. اما با توجه به حساسیت معماری بنا، روزهای نوروز به خصوص اردیبهشت، بهترین زمان بازدید از این بنا است.
ساعت بازدید از خانه حاج ارفع الملک جلیلی
بازدید از این جاذبه تنها حدود یک ساعت وقت شما را می‌گیرد. با توجه به اینکه مرمت و بازسازی این بنا، در حال دریافت مجوز است، بهتر است قبل از بازدیدتان، با مسئول گردشگری تبریز هماهنگ کرده تا بتوانید علاوه بر بنای زیبای بیرونی، از داخل ساختمان تاریخی با آن معماری دلنشینش دیدن کنید.
تاریخچه خانه ارفع الملک جلیلی
در سال 1314 خانه ریاست شهردار حاج حسینقلی، به دستور خودش در محل قبرستان متروک کوی نوبر، ساخته می‌شود. ماجرا خانه مرد نکونام تبریزی از آن جایی آغاز شد که حاج حسینقلی معروف به ارفع الملک جلیلی، به عنوان مردی درستکار و مدیری حاذق در میان تبریزی‌ها شناخته شد. قدمت خانه به دوره پهلوی اول برمی‌گردد. این خانه در سال 1381 به ثبت آثار ملی درآمد و متعلق به میراث فرهنگی تبریز شد. البته تنها سر در آن به ثبت آثار ملی در آمده است. اما متاسفانه در دی ماه 97، سقف این بنای تاریخی فرو ریخته و ساختمان، در آستانه تخریب قرار می‌گیرد. جالب است بدانید این خانه در آن زمان با 125 هزارتومان ساخته شد.
قسمت‌های مختلف خانه ارفع الملک
بنای شهرداری آن زمان، دارای یک برج ساعت 4 چهار صفحه‌ای است که هر 15 دقیقه یکبار صدایش را به گوش مردم تبریز می‌رساند. ارفع این ساعت را با هزینه خود از انگلستان خریده و آن را بالای عمارت میدان ساعت نصب می‌کند.
معماری خانه ارفع
از آن جایی که خانه توسط مهندسان آلمانی ساخته شده است، می‌توانید در معماری آن تطابقی با ساختمان‌های آلمانی قبل از جنگ جهانی دوم دارد، ببینید. سنگ کاری‌های بی نظیر خانه ارفع، باعث شد تا از نظر بصری، جلوه دیگری به این خانه تاریخی ببخشد و آن را تبدیل به یکی از زیباترین و دلنشین‌ترین خانه‌های تبریزی کند. خانه‌ای که در مقابل‌تان می‌بینید، با در چوبی بسته شده است که در طرفین آن دو ستون سنگی قرار گرفته است. اگر بتوانید به داخل خانه قدم بگذارید، یک ساختمان آجری با پنجره‌های کرکره‌ای را می‌بینید که به وسیله دو مسیر پله‌ای پنج تایی، از داخل خانه به هم راه پیدا کردند.
سهم این خانه از تمام جاذبه‌های گردشگری تنها به همان سر در جذاب و معماری سنگی منتهی میشودکه از بیرون خانه به چشم می‌خورد. اگر اهل خانه‌گردی‌های تبریز هستید، بعد از بازدید از موزه مشروطه و خانه کلانتر، خانه پروین اعتصامی و ستارخان و... حتما گذری به خانه بزرگمرد تبریزی، ارفع الملک جلیلی بزنید.
