اگر از دانشجویان هنر و معماری هستید، احتمالا یکی از جذاب‌ترین معماری‌های سنتی و تاریخی برایتان خانه‌های قدیمی تبریز است. می‌خواهیم سری بزنیم به خانه گنجه‌ای زاده که امروز بخشی از دانشگاه هنر و معماری تبریز شده است. خانه‌ای که در یک پیاده‌رو دل‌انگیز و بین خانه‌های تاریخی با معماری سنگی قرار گرفته است. جایی که معماری مدرن اروپایی با معماری سنتی ایرانی ترکیب شده و بنایی ساخته که تماشای آن به خصوص برای اهل دلان هنردوست، خالی از لطف نیست.
خانه گنجه‌ای زاده از دیگر خانه‌های قدیمی تبریز است که از دوران قاجار به یادگار مانده است. معماری خانه تلفیقی از معماری قاجار و پهلوی است. بخش شرقی ساختمان مربوط به دوران قاجار است و بخش غربی آن در اوایل حکومت پهلوی اول بنا شده است که فصل جدیدی از معماری را در ایران رقم زد. پنجره‌های بخش غربی آن چهار گوش است و زاویه تیز دارد و از پنجره‌های خمیده، شیشه‌های رنگارنگ و معماری سنتی ایران خبری نیست. مساحت این خانه ۳ هزار مترمربع است و قسمت شرقی در ۳ طبقه ساخته شده و همه اتاق‌ها در یک ردیف، بدون اندرونی و بیرونی قرار گرفته‌اند. بخش اصلی خانه اتاق طنبی (نشیمن) است و زیر آن حوضخانه قرار دارد. ایوان آن پنج دهنه دارد که با قوس‌های نیم دایره پوشانده شده است. متأسفانه حیاط اندرونی شمالی ساختمان از بین رفته است و دیواری مقابل آن کشیده‌اند.
خانه گنجه‌ای زاده کجاست
اگر ساکن تبریز هستید، یا در تعطیلات به شهر بزرگان و فرهیختگان، سفر کردید، سری به محله مقصودیه بزنید. به این محله که وارد می‌شوید، انگار سوار ماشین تاریخ شدید و به دوران پهلوی و قاجار سفر کردید. جایی که خانه ارفع الملک جلیلی و برج ساعت شهرداری قرار گرفته است. بعد از گذر از پیاده راه تربیت و بازار سرپوشیده تبریز، به تقاطعی می‌رسید. سمت راست تقاطع، تابلوی خانه‌های تاریخی به چشم می‌خورد. 200 متر جلوتر که می‌روید، دانشگاه هنر اسلامی تبریز را می‌بینید. در این جا چند خانه قدیمی که متعلق به بزرگان تاریخ است، یعنی خانه گنجه‌ای زاده، بهنام و قدکی در کنار هم قرار گرفته است و می‌توانید پس از بازدید از هر کدام، سراغ دیگری رفته و از آن دیدن کنید.
ساعت بازدید از خانه گنجه‌ای زاده
هر روزی به جز روزهای تعطیل که قصد دارید از این مکان دیدن کنید، از ساعت 9 الی 4 بعد از ظهر، می‌توانید سوار ماشین زمان شده و از معماری جذاب خانه گنجه‌ای زاده و دیگر خانه‌های دانشکده معماری و هنر تبریز دیدن کنید. بنابراین ساعت‌ها فرصت دارید، یک دل سیر از فضایی که در اختیار دارید لذت برده و عکس‌های یادگاری بیندازید.
قیمت بلیط خانه گنجه‌ای زاده
از آن جایی که خانه گنجه‌ای در میان مجموعه‌ای از مکان‌های تاریخی قرار گرفته است، برای بازدید، با تهیه بلیطی که در ورودی دانشگاه تهیه می‌کنید، می‌توانید از تمام خانه‌ها دیدن کنید. بهایی که برای سفر تاریخی‌تان می‌پردازید، بسیار ناچیز و حدود 4000 تومان است. اگر دوستان یا آشنایان گردشگر خارجی هم داشته باشید، 40 هزار تومان بهایی است که آن‌ها برای بلیط می‌پردازند.
تاریخچه خانه گنجه‌ای زاده
رضا گنجه‌ای زاده روزنامه‌نگاری بوده که با نشریه باباشمل و دب المهندس به شهرت رسید. بابا شمل از آن روزنامه‌های اقتصادی سیاسی بود و در عین حال که به زبان ساده از وضعیت آن زمان کشور، انتقاد می‌کرد، نماینده مجلس شد. تاریخ بنای خانه این بزرگمرد، به اواخر دوره قاجار برمی‌گردد و بخشی از آن نیز در دوره پهلوی ساخته شد. این خانه در مرداد 81 به ثبت آثار ملی درآمد. تا مدت‌ها این خانه متعلق به ساختمان دانشکده هنر و معماری دانشگاه سهند تبریز بود. اما در سال 90 به دنبال اختلافی که سر مالکیت این بنای تاریخی وجود داشت، تا حدودی تخریب شد.
قسمت های مختلف خانه گنجه‌ای زاده
در سمت شمالی حیاطی که وارد شدید، بنایی می‌بینید با ساختمانی دو طبقه و ستون‌های سفید سنگی بلند با طاق هلالی شکل که نشان از خانه گنجه‌ای زاده دارد. از طریق دو ورودی با حدود 10 پله به داخل ساختمان وارد می‌شوید. از هر کدام از پله که بالا روید، به ایوان خواهید رسید. ایوانی با پنج دهانه که طاق گنبدی آن، به جذابیت ساختمان اضافه کرده است. پنجره‌های خانه حالت چهارگوش مربعی دارد. اتاق‌های خانه در یک طبقه قرار گرفته است. اتاق‌ها معمولا دارای دو کاربری زمستان نشین و تابستان نشین بود.
اتاق نشیمن در بخش اصلی خانه قرار دارد که معمولا از آن به عنوان اتاق طنبی یاد می‌شد و بیشترین رفت و آمد را داشت. در دو گوشه این قسمت نیز دو اتاق جانبی به چشم می‌خورد. در داخل خانه به واسطه یک راه پله چوبی منبت کاری شده به طبقه بالا راه پیدا می‌کنید. در طبقه پایین، اتاق حوضخانه است که حکایت از روزهای گرم و دل انگیز تابستانی در این قسمت از خانه دارد. از این طبقه با راه پله‌ای سیمانی به بخش سرداب خانه راه پیدا می‌کنید که همان ورودی شماره دو خانه است و با یک تابلو راهنمایی‌تان می‌کند.
معماری خانه گنجه‌ای زاده
از در ورودی که وارد می‌شوید، یک استخر فیروزه‌ای قدیمی، با باغچه‌های پر گل و گیاه در مقابل‌تان می‌بینید. ساختمان با درختان کاج رو به آسمان پوشیده شده است. همین ترکیب رنگ آبی و سبز با ساختمان قدیمی و معماری ترکیبی مدرن و سنتی، کافیست تا تحت تاثیر زیبایی بهشتی که در آن هستید، قرار بگیرید. به خصوص اگر در فصل بهار و حوالی ماه اردیبهشت از این خانه دیدن می‌کنید. معماری خانه تحت تاثیر معماری زمان قاجار و اوایل پهلوی است که در ساخت این شاهکار تاریخی، می‌توانید تلفیقی از مدرن کلاسیک و سنتی را ببینید. بنا از سنگ، آجر، گچ، چوب و آهک ساخته شده که نشانی از آغاز معماری مدرن در تبریز دارد. مساحت خانه حدود 4 هزار متر مربع است.
جذابیت بازدید از خانه، زمانی بیشتر می‌شود که حس کنید در جایی قدم گذاشتید که روزی بزرگانی همچون گنجه‌ای زاده و بهنام قدم گذاشتند و در ایوان آن به گفتگو نشستند و روزهای گرم تابستانی را در حوض خانه، سپری کردند.
