میدان نقش جهان در اصفهان
اگر نام اصفهان را پیش هر گردشگر ایرانی و خارجی که یک بار به این شهر سفر کرده بیاورید، بدون شک اولین تصویری که به خاطر می‌آورد، حضور در میدان نقش جهان اصفهان است. میدان نقش جهان یا میدان امام خمینی بدون شک یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری دنیاست که به طور همزمان تاریخی غنی، معماری زیبا و جاذبه‌های دیدنی زیادی را در دل خود جای داده است. میدانی که شب و روز آن بی‌نظیر است و ساعت‌ها و روزها از برنامه سفر خود به اصفهان را می‌توانید به بازدید از آن اختصاص دهید. از بازار قیصریه و حوض وسط میدان گرفته تا مسجد امام خمینی، مسجد شیخ لطف الله و کاخ عالی قاپو، همه و همه جذابیت‌های این میدان را دوچندان کرده است. امروز می‌خواهیم مفصل درباره میدان نقش جهان صحبت کنیم و بیشتر از این نگین اصفهان بدانیم.
میدان نقش جهان اصفهان کجاست؟
میدان نقش جهان که با نام «میدان امام خمینی» و «میدان شاه»، هم شناخته می‌شود، در مرکز شهر اصفهان و در فاصله کمی از میدان امام خمینی قرار دارد. در واقع این میدان که قسمتی از یک مجموعه تاریخی ارزشمند است، در مجموعه دولت‌خانه صفوی و در بخش شمالی شهر اصفهان واقع شده است. خیابان حافظ در قسمت شرقی میدان نقش جهان و خیابان سپه را در سمت غرب میدان مشاهده میکنید.
دسترسی به میدان نقش جهان
برای رفتن به میدان نقش جهان می‌توانید از اتوبوس، مترو و تاکسی استفاده کنید. در صورتی که تمایل دارید با وسیله نقلیه اتوبوس به تماشای این جاذبه زیبای گردشگری اصفهان بروید، می‌توانید سوار اتوبوس‌های خط میدان امام حسین (ع)-باغ غدیر ترمینال شرق یا خط میدان امام حسین (ع)- هشت بهشت ترمینال خوارسگان شوید. تمامی این اتوبوس‌ها شما را در ایستگاه امام پیاده می‌کنند که پس از آن به میدان نقش جهان می‌رسید. در صورت استفاده از مترو باید در ایستگاه متروی میدان امام حسین (ع)، پیاده شوید و بقیه راه را با تاکسی به میدان نقش جهان بروید.
تاریخچه میدان نقش جهان اصفهان
طبق اسناد تاریخی موجود، قبل از انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت صفویان، باغی وسیع و سرسبز در محل فعلی میدان نقش جهان به همین نام وجود داشت و از آن به عنوان قصر حاکمان «تیموریان» و «آق‌قویونلوها»، استفاده می‌شد. همچنین این دو سلسله از باغ نقش جهان برای استقرار عمارات دولتی خود استفاده می‌کردند. «درب کوشک»، نام بخش میدانی باغ نقش جهان است که در ضلع غربی میدان امروزی درست جایی که کاخ عالی‌قاپو را مشاهده میکنید، وجود داشته است. برخی از باستان‌شناسان معتقدند در زمان پادشاهی سلجوقیان در «میدان کوشک»، که در آن زمان قسمتی از باغ نقش جهان بوده است، مراسم مختلفی را از جمله جشن نوروز و اعدام مجرمان برگزار می‌کردند. جالب است بدانید یکی از دروازه‌های قزوین نیز به نام درب کوشک شناخته می‌شود.
با روی کار آمدن «شاه عباس اول»، میدان بازسازی شده و سطح آن را نسبت به میدان کوشک سابق وسعت بخشیدند. مراسمات مختلفی از جمله آیین چراغانی و آتش‌بازی هم در این میدان برگزار می‌شد. در بسیاری از اسناد برجای‌مانده تاریخی چنین آمده است که شکل امروزی میدان نقش جهان متعلق به دوران حکومت شاه عباس اول است و با روی کار آمدن وی میدان دستخوش تغییرات مختلفی شد تا به صورت امروزی درآمده است.
میدان نقش جهان میراث جهانی یونسکو
ارزش عمارات و بناهای واقع در میدان نقش جهان اصفهان و همچنین ارزش تاریخی و معماری خود میدان مسئولان سازمان میراث ملی کشور را بر آن داشت تا نام این مجموعه عظیم تاریخی را با شماره 102 در فهرست ملی کشور به ثبت برسانند. کار میدان نقش جهان به اینجا ختم نشد. درواقع در 4 آبان‌ماه سال 1358، میدان نقش جهان به عنوان نخستین آثار ایرانی با شماره 115 در فهرست میراث جهانی یونسکو قرارگرفت. این سازمان جهانی ویژگی‌های زیر را دلیل ثبت این میراث ملی کشور می‌داند.
- میدان نقش جهان، همچون شاهکاری است که می‌توان نبوغ و خلاقیت انسانی را در آن مشاهده کرد.
- آثار هنری و ادبی مهم جهان، اندیشه‌ها و عقاید، اتفاقات و روش‌های زندگی به طور کاملا مستقیم با میدان نقش جهان در ارتباط است.
- میدان نقش جهان درواقع سمبلی از تعامل بین انسان و محیط زیست است و آن را می‌توان به عنوان نمونه‌ای شاخص از فرهنگ یک ملت درنظر گرفت.
حوضچه میدان نقش جهان
حوضچه‌ای که در میدان نقش جهان اصفهان وجود دارد، متعلق به 100 سال پیش است. درواقع به نظر می‌رسد در حدود 400 سال پیش گرداگرد میدان را نهرهای جاری و انبوهی از درختان فرا گرفته بود. رونق میدان تا پایان دوران صفویه در اوج خود بود تا اینکه متاسفانه با گذشت زمان به‌ویژه در زمان حکومت «شاه سلطان حسین»، شاهد بی‌توجهی و آسیب‌های جدی شد. از این رو از تعداد درختانی که شاه عباس صفوی شخصا آنها را کاشته بود، کاسته و نهرها هم بسته شد. تا این که 100 سال پیش برای زیبایی میدان و مطبوع کردن آب‌وهوا حوضچه‌ای در وسط میدان نقش جهان ساخته شد. جالب است بدانید حضور حوضچه میدان نقش جهان در فصل تابستان بسیار ضروری است. چرا که آب‌نماهای میدان نقش تاثیرگذار و مستقیمی در تلطیف هوا دارند و در صورت نبود این حوضچه آب‌وهوای میدان غیر قابل تحمل می‌شود، در این صورت دیگر کسی توان حضور در این میدان را نخواهد داشت.
تحلیل میدان نقش جهان اصفهان
زمانی که وارد مجموعه نقش جهان می‌شوید، درواقع در مقابل خود محیطی متفاوت از آنچه در شهر اصفهان دیده‌اید، خواهید یافت. درست در مرکز میدان نقش جهان حوضچه بزرگی را مشاهده میکنید که با فواره‌های زیبا نظرتان را در نگاه اول به خود جلب می‌سازد. طراحی میدان به گونه‌ای است که به راحتی و با کمک گذرگاه‌های فراوان موجود در آن، می‌توانید در تمامی نقاط میدان پیاده‌روی کنید و زیبایی‌های این اثر تاریخی کشور را به نظاره بنشینید. می‌توانید در دو ضلع میدان نقش جهان ساختمان‌های مذهبی و دو مساجد امام و مسجد شیخ لطف الله را ببینید و در ضلع دیگر میدان هم از تماشای کاخ زیبای عالی‌قاپو لذت ببرید.
سردر قیصریه در گوشه‌ای میدان نقش جهان خودنمایی می‌کند که قدمت آن به دوران صفویه بازمی‌گردد. و اما «بازار قیصریه»، یکی از زیباترین بازارهای تاریخی ایران هم با حضور در میدان نقش جهان، ارزش و اهمیت این میراث ملی کشور را به عنوان جاذبه محبوب گردشگری به اوج خود رسانده است. بازاری که مدت زمان ساخت آن از قرن دهم تا قرن سیزدهم شمسی طول کشیده است. شاید شما هم همانند بسیاری از گردشگران، بی‌تفاوت از کنار ستون‌های کوتاه سنگی که با گذشت تاریخ به دست فراموشی سپرده شده‌اند، بگذرید. این ستون‌های سنگی همان «دروازه چوگان»، است که در ضلع جنوبی و شمالی میدان نقش جهان قد برافراشته و در انتظار نیم‌توجه گردشگران روزگار می‌گذرانند. جالب است بدانید میدان نقش جهان تنها مکانی برای تماشای آثار تاریخی نیست. بلکه می‌توانید در این میدان تجربه‌هایی شاد و خوشمزه هم داشته باشید. از خرید گرفته تا خوردن خوراکی‌های خوشمزه سنتی اصفهان. همچنین کالسکه‌سواری در میدان نقش جهان، تجربه‌ای است فراموش‌نشدنی که پیشنهاد می‌کنیم حتما آن را امتحان کنید. کالسکه‌ها دورتادور میدان حرکت می‌کنند و شما با مشاهده عمارات تاریخی که در اطراف میدان وجود دارد، سفری به تاریخ را تجربه خواهید کرد.
معماران و هنرمندان میدان نقش جهان
معماری زیبا و شگفت‌انگیز میدان نقش جهان گردشگران و بازدیدکنندگان را محو تماشا می‌سازد و آنها را به تحسین ذوق و هنر طراحان و سازندگان آن وا می‌دارد. «استاد محمدرضا اصفهانی»، و «استاد علی‌اکبر اصفهانی»، دو معمار و طراح اصلی این جاذبه زیبای گردشگری است که می‌توانید نام آنها را بر سَردرِ عمارت‌های اطراف میدان مشاهده کنید. نام استاد علی‌اکبر اصفهانی در سردر مسجد جامع عباسی و نام استاد علی‌اکبر اصفهانی در محراب مسجد شیخ لطف‌الله ثبت شده است. به‌نظر می‌رسد طرح میدان نقش جهان را با الهام از طرح میدان سابق عتیق یا میدان کهنه اصفهان ترسیم کرده‌اند. جالب است بدانید در دیگر میدان‌های تاریخی کشور مانند «میدان امیرچخماق»، در یزد، «میدان شاه»، در قزوین و «میدان صاحب‌آباد»، در تبریز هم همین طرح مورد استفاده قرار گرفته است.
از نکات جالب در مورد میدان نقش جهان اصفهان، می‌توان به تاریخ اتمام ساخت آن اشاره کرد. این تاریخ با استناد به شعر زیر و با کمک حروف ابجد مصرع دوم آن به‌دست می‌آید که برابر با سال 1046 هجری قمری، 1015 هجری خورشیدی و 1636 میلادی است.
شد درِ کعبه در صفاهان باز فکر تاریخ کرد و واهب گفت
در مدت‌زمانی که فرایند ساخت میدان نقش جهان ادامه داشته است، و همچنین در تمامی دوران حکومت صفویان میدان نقش جهان رونق و پویایی قابل توجهی داشت. متاسفانه در دوران حکومت «شاه سلیمان»، و «شاه سلطان حسین»، توجهات و رسیدگی‌های لازم به این میدان انجام نشد و بخش‌هایی از آن به‌ویژه در دوران قاجار از بین رفت. اما مرمت و بازسازی آن با روی کار آمدن پهلوی اول شروع شد و میدان توانست جانی تازه بگیرد.
میدان نقش جهان از نظر جهانگردان و مورخان
میدان نقش جهان به دلیل آثار تاریخی زیبا و شگفت‌انگیزی که در خود جای داده است و همچنین به خاطر معماری خیره‌کننده و زیبایی منحصربه‌فردش همواره مورد توجه گردشگران خارجی بوده است. از دیرباز و در دوران گذشته هم بارها حیرت و شگفتی مورخان و باستان‌شناسان را برانگیخته است. به گونه‌ای که بسیاری از آنها در وصف این میراث ارزشمند ملی سخن‌ها گفته و به ثبت رسانده‌اند.
- «پیترو دلاواله»، یکی از جهانگردان مطرح ایتالیایی در وصف میدان نقش جهان چنین نوشته است: «دور تا دور این میدان را ساختمان های مساوی، موزون و زیبا فرا گرفته که سلسله آنها در هیچ نقطه قطع نشده است. درها همه بزرگ و دکان ها هم سطح خیابان هستند و بالای آنها ایوان ها و پنجره ها و هزاران تزیینات مختلف، منظره زیبایی بوجود آورده است. این حفظ تناسب در معماری و ظرافت کار باعث تجلی بیشتر زیبایی میدان می شود و با وجودی که عمارت های میدان ناوو نادر رم بلندتر و غنی تر هستند، اگر جرات این را داشته باشم باید بگویم میدان نقش جهان را به دلایلی ترجیح می دهم.»
- «شوالیه شاردن»، از جهانگردان شناخته‌شده فرانسوی در سفرنامه‌ای که به اصفهان داشته، میدان نقش جهان را زیباترین میدان جهان معرفی کرده و آن را مرکزی برای خرید و فروش می‌داند.
- «دیو لافوا»، جهانگرد معروف فرانسوی هم در مورد میدان نقش جهان چنین گفته است: «من احتیاجی ندارم که مانند فیثاغورث یونانی در حل مساله مهمی تلاش کنم، بلکه کاملا برای من مکشوف است و می توانم با نهایت اطمینان بگویم که در دنیای متمدن امروز هیچ گونه بنایی وجود ندارد که بتواند از حیث وسعت و زیبایی و تقارن عمارات، شایسته مقایسه با این میدان باشد. این عقیده شخص من نیست، سایر اروپاییان هم که در فن معماری و مهندسی تخصص دارند، با عقیده من همراهند.»
- و اما نظر «پروفسور هینتس»، از ایران‌شناسان معاصر اهل کشور آلمان میدان نقش جهان را اینگونه توصیف می‌کند: «میدان در مرکز شهر قرار دارد. بنایش موقعی صورت گرفته که مشابه آن را از نظر وسعت و سبک معماری و اصول شهر سازی در مغرب زمین نداریم.»
رستوران خوب در میدان نقش جهان اصفهان
اگر تمام سفر چند روزه خود را به بازدید کامل از میدان نقش جهان اختصاص دهید و سراغ دیگر جاذبه‌های تاریخی نصف جهان نروید، باز هم چیزی را از دست نداده‌اید. میدان نقش جهان آنقدر تاریخ و زیبایی را در خود جای داده است که شاید ساعت‌ها و روزها بازدید از آن کافی نباشد.
- «رستوران سنتی نقش جهان اصفهان»، یکی از رستوران‌های معروف در میدان نقش جهان اصفهان است که با ارائه غذاهای باکیفیت در بین مردم شناخته شده است. فضای رستوران تلفیقی از معماری سنتی و مدرن است و همین امر باعث ایجاد محیطی زیبا و دلنشین شده است. رستوران در داخل بازار و جنب مسجد شیخ لطف‌الله قرار دارد.
- «رستوران باستانی»، یکی دیگر از رستوران‌ها و سفره‌خانه‌های زیبا و معروف اصفهان است که در میدان نقش جهان و در فاصله کمی از «مسجد شاه»، قرار دارد. فضای دلنواز، طبخ غذاهای باکیفیت سنتی و انواع غذاهای لذیذ دریایی در کنار تزئینات آینه کاری، کاشی‌کاری و نقاشی‌های رنگین، شهرت آن را دوچندان کرده است.
هتل های خوب و نزدیک به میدان نقش جهان
- فاصله هتل عباسی اصفهان تا میدان نقش جهان با ماشین تنها 6 دقیقه و پیاده 20 دقیقه است.
- فاصله هتل پارسیان کوثر اصفهان تا میدان نقش جهان با ماشین تنها 12 دقیقه است.
- فاصله هتل آسمان اصفهان تا میدان نقش جهان با ماشین تنها 14 دقیقه است.
