در کوچه‌پس‌کوچه‌های تبریز که قدم می‌زنید خانه دکتر صحتی را می‌بینید که خاطرات کودکی از عزاداری‌ها و مراسم‌های امام حسین را به یاد می‌آورد. خانه تاریخی دکتر یکی از نمونه‌های بارز هنر و معماری باستانی، رازها و داستان‌هایی از گذشته دارد که شنیدنش برای هرکسی می‌تواند جذاب باشد.
سایت رزرو آنلاین هتل رهی نو با معرفی این خانه فرهنگی تاریخی که اکنون به موزه محرم مشهور است، قصد دارد در سفر به تبریز راهنمایی کامل برای گردش شما در تاریخ باشد. این خانه با معماری منحصربهفرد خود و فضای معنوی که دارد ذوق هنری و ریشه‌های مذهبی دکتر صحتی را به نمایش گذاشته است.
خانه تاریخی دکتر صحتی باشکوهی که به چشم می‌آید، تعبیری زیبا از زندگی آرام و خوشایند در یک محیط سنتی ایرانی را ارائه می‌دهد. در ادامه با معرفی این خانه و کاوش در تاریخ، معماری و ارزش‌های فرهنگی آن فرصت سفر به گذشته و عمیق شدن در فرهنگ و سنت مردم آن زمان را خواهید داشت.
خانه دکتر صحتی کجاست؟
کوچه‌های تبریز، یادگاری از تاریخ پرفرازونشیب این شهر کهن است. این کوچه‌ها که در بافت قدیمی تبریز قرار دارند، باریک و پیچ‌درپیچ هستند و حال و هوای خاصی دارند. خانه‌های قدیمی با معماری سنتی، دیوارهای کاه‌گلی، درهای چوبی و کوچه‌های سنگفرش شده همه و همه را در کوچه‌های تبریز خواهید دید.
در حوالی تبریز، خیابان شهید مطهری کوچه شهید گوگانی، پلاک 22 خانه‌ای قدیمی را پیدا می‌کنید که شاهد حوادث و اتفاقات مهمی از زمان قاجار در تبریز بوده است. خانه‌ای که یادگاری دکتر صحتی برای عزاداری امام حسین به‌حساب می‌آید.
معرفی خانه دکتر صحتی
سریال شب دهم را به یاد می‌آورید؟ ممنوعیت عزاداری برای امام حسین در زمان قاجار و تلاش مردم برای به پا کردن مراسم‌های مربوطه ستودنی بود. دکتر صحتی هم در همان زمان ممنوعیت‌ها ازآنجاکه خیلی مردم‌دار بود خانه خود را به خاطر علاقه شدید به امام حسین تبدیل به حسینیه کرد. این خانه علاوه بر اینکه یادآور مراسم‌های حسینی است با ۴۰۹ متر بنا و ۸۴۴ متر زیربنا یکی از خانه‌های زیبای قجری به‌حساب می‌آید.
قبل از ورود به خانه دکتر یک ساختمان آجری زیبا می‌بینید که سردر آن یک پارچه قرار دارد. برای ورود دو درب غربی و درب شرقی در نظر گرفته بودند که درب شرقی کاملاً مسدود شده است. پس از ورود به خانه از طریق یک هشتی و چند پله گرد وارد حیاط خانه می‌شوید. در دو طرف حیاط باغچه و در وسط آن یک حوض فیروزه‌ای‌رنگ را مشاهده می‌کنید.
خانه قجری دکتر صحتی، یک خانه سه‌طبقه است که در قسمت شمال حیاط قرار دارد. طبقه زیرزمین این خانه طاق‌بندی و پوشش طاقی دارد که یک حوض‌خانه در قسمت مرکزی آن قرارگرفته است. از اتاق‌های هم‌جوار حوض‌خانه به‌صورت انباری و سردابه استفاده می‌کردند. یک راه‌پله داخلی از پشت حوض‌خانه طبقه زیرزمین را با طبقه همکف مرتبط می‌سازد.
طبقه همکف این خانه چند اتاق دارد که در زمان حیات دکتر صحتی، محل سکونت خانواده وی بوده است. در طبقه اول در اطراف تالار بزرگی دو اتاق مشاهده می‌کنید. در طبقه دوم نیز چند اتاق و یک ایوان وجود دارد. خانه دکتر، همانند بسیاری از خانه‌های ایرانی دوره قاجار، یک زیرزمین بزرگ و کاربردی دارد. این زیرزمین، در قسمت شمال حیاط واقع‌شده و از طریق یک راه‌پله داخلی از پشت حوض‌خانه، به طبقه همکف وارد می‌شود.
زیرزمین خانه، با پوشش طاقی در قسمت مرکزی خود، یک حوض‌خانه بزرگ دارد. در اطراف حوض‌خانه، اتاق‌های کوچکی قرار دارند که در زمان گذشته، به‌عنوان انباری و سردابه استفاده می‌شده‌اند. این خانه قدیمی به دلیل ارادت دکتر صحتی به امام حسین وقف حسینیه شد و اکنون با نام موزه محرم محل نگهداری آثار و اشیای مربوط به عزاداری امام سوم شیعیان به‌حساب می‌آید.
امروزه از منزل دکتر صحتی چه استفاده‌ای می‌شود؟
امروزه، خانه قدیمی دکتر صحتی به‌عنوان موزه محرم مورداستفاده قرار می‌گیرد. در این موزه، آثار و اشیای مربوط به مراسم و آیین‌های عزاداری ماه محرم در آذربایجان شرقی به نمایش گذاشته‌شده است. خانه دکتر درواقع دو بخش غربی و شرقی دارد که میراث فرهنگی اجازه بازدید از یک بخش آن را می‌دهد. این خانه به دلیل ارادت و علاقه خانواده دکتر صحتی تبدیل به موزه مردم‌شناسی و محرم شده است.
سالیان سال اهالی این خانه به عزاداری امام حسین می‌پرداختند. اکنون میراث فرهنگی طبق وصیت ورثه این خانه هرساله در دهه اول محرم در خانه دکتر مراسم روضه‌خوانی و عزاداری برپا می‌کند. این خانه در ۸ خرداد سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران با شماره ۲۳۳۶ ثبت شد. آثار از حسینیه خود دکتر صحتی و سایر هیئت‌ها و حسینیه‌های تبریز در موزه محرم دیده می‌شود.
دکتر ابوالقاسم صحتی چه کسی بود؟
دکتر ابوالقاسم صحتی، پزشک و خیراندیش مشهور تبریزی بود که در سال ۱۲۸۶ هجری شمسی در این شهر متولد شد. وی تحصیلات خود را در رشته پزشکی در دانشگاه تهران به پایان رساند و پس‌ازآن، به تبریز بازگشت و به طبابت پرداخت.
او در اواخر دوره قاجار تا اوایل دوره پهلوی می‌زیست. دکتر صحتی علاوه بر اینکه پزشک حاذقی بود در مردم‌داری نیز زبانزد بود و در نظر مردم تبریز جایگاه محترم و ویژه‌ای داشت. او در ابتدا به خاطر علاقه‌ای که به امام حسین داشت در دهه اول محرم در حیاط خانه خود مراسم عزاداری برپا می‌کرد و آن را به حسینیه تبدیل می‌کرد.
دکتر صحتی، در سال ۱۳۴۹ هجری شمسی درگذشت و در وادی رحمت تبریز به خاک سپرده شد. خانه او به پسرش پروفسور غلامعلی صحتی به ارث رسید. این پسر همچون پدر خود در دهه اول محرم به پریایی مراسم عزاداری امام حسین می‌پرداخت و شرط وقف خانه به سازمان میراث فرهنگی چیزی جز برپایی همین مراسم در ده روز اول ماه محرم نبوده است.
آثار موزه محرم تبریز
عزاداری امام حسین علاوه بر پیشینه مذهبی که دارد به‌عنوان یک سنت و فرهنگ مردم ایران برای بسیاری از گردشگران خارجی جذاب است.
همان‌طور که گفته شد خانه دکتر صحتی به موزه محرم تبدیل شد که به نمایش نمادها و نشانه‌های عزاداری امام حسین می‌پردازد. این خانه تاریخ و فرهنگ مردم مناطق مختلف آذربایجان شرقی را در ایام محرم یادآوری می‌کند.
طوق‌ها و علم‌ها
طوق‌ها و علم‌ها، ازجمله مهم‌ترین نمادهای مراسم عزاداری ماه محرم در ایران هستند. این نمادها، در منزل دکتر صحتی، به‌عنوان موزه محرم، به نمایش گذاشته‌شده‌اند. طوق‌ها، معمولاً از یک تیغه به نام سرتوغ و زبانه فولادی بلندی تشکیل می‌شوند. سرتوغ، در قسمت بالای طوق قرار دارد و معمولاً به شکل شمشیر یا نیزه ساخته می‌شوند. زبانه فولادی بلند، در قسمت پایین طوق قرار دارد و معمولاً به شکل ذوالجناح، اسب امام حسین است.
طوق‌ها، معمولاً روی صندوقچه فلزی کوچک و ضریح مانندی قرار می‌گیرند. این صندوقچه، معمولاً حاوی پارچه‌های رنگی و پرچم‌هایی است که با آیات قرآنی، نام امام حسین و دیگر امامان معصوم تزئین شده‌اند. علم، نیز از دیگر نمادهای مراسم عزاداری ماه محرم به‌حساب می‌آید. علم‌ها، معمولاً از چوب یا فلز ساخته می‌شوند و در بالای آن‌ها، پرچم‌ها و پارچه‌های رنگی قرار می‌گیرند. علم‌ها، معمولاً با وسایل تزئینی، مانند شمشیر، سپر و غیره تزئین می‌شوند.
موزه محرم تبریز، یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهر آثار و اشیای مربوط به مراسم و آیین‌های عزاداری ماه محرم در آذربایجان شرقی را در خود جای‌داده است. در این موزه، 10 طوق و علم از روستاهای مختلف این استان به نمایش گذاشته می‌شود.
قدمت هیچ‌یک از علم‌های موجود در موزه محرم کمتر از 50 سال نیست و قدیمی‌ترین آن‌ها، به سال 1243 هجری قمری تعلق دارد. این علم از محله بازار اهر به موزه محرم منتقل‌شده است. علم دستمالی متعلق به روستای اسفنجان اسکو، طوق عزاداری روستای خشکناب هریس، طوق عزاداری روستای تازه‌کند هریس، علم عزاداری روستای لیوارجان جلفا و دو علم موسوم به حضرت عباس از روستاهای زاویه و سیه سران شهرستان جلفا، تعدادی از طوق‌ها و علم‌های این موزه را تشکیل می‌دهند.
تشت‌های مراسم تشت گذاری
مراسم تشت گذاری، یکی از مراسم سنتی عزاداری ماه محرم در آذربایجان شرقی است. در این مراسم، مردم تشتی را به یاد مشک حضرت عباس پر از آب می‌کنند و آن را محل به محل می‌گردانند تا دوباره به مسجد یا حسینیه برسد. پس از اتمام مراسم، در آخر شب، آب را بین حاجت‌مندان پخش می‌کنند تا حاجت‌روا شوند.
در موزه محرم تبریز، دو تشت مخصوص مراسم تشت گذاری به نمایش گذاشته‌شده است. این تشت‌ها، از جنس مس و با نقش و نگارهای زیبا تزئین شده‌اند. یکی از این تشت‌ها، از روستای خشکناب هریس و تشت دیگر، از روستای تازه‌کند هریس به موزه اهدا شدند. روی این تشت‌ها، نقش‌هایی از گل‌وبوته، آیات قرآنی و نام امام حسین و دیگر امامان معصوم به چشم می‌خورد.
ظروف حسینیه‌های مختلف
در موزه محرم تبریز، بخش‌هایی به نمایش آثار و اشیای مربوط به مراسم و آیین‌های عزاداری ماه محرم اختصاص داده‌شده است. در یکی از این بخش‌ها، ظروفی از هیئت‌های مختلف و همچنین حسینیه دکتر صحتی قرار دارند. این ظروف، قدمتی طولانی دارند که نشانگر قدمت و غنای فرهنگ عزاداری در آذربایجان شرقی هستند. در بخشی از موزه محرم، سماور‌های زغالی قدیمی، ظروف طلائی، نقره‌ای و مسی دیده می‌شود. این سماور‌ها، سالیان سال در هیئت‌های مختلف برای تهیه چای و شربت مورداستفاده قرار می‌گرفتند.
تصاویر مراسم عزاداری و ابزار شبیه‌خوانی
در این موزه، تصاویر و پرده‌هایی از عزاداری‌های حسینی به چشم می‌خورند که به سالیان قبل تعلق دارند. این تصاویر که با رنگ‌های زنده و شاد کشیده شده‌اند، صحنه‌هایی از واقعه کربلا را به تصویر می‌کشند. علاوه بر این، پرده‌های مخصوص پرده‌خوانی و نقالی نیز روی دیوارهای موزه قرار دارد. این پرده‌ها، با طرح‌ها و رنگ‌های زیبایی تزئین شده‌اند و روایتگر داستان‌های مذهبی هستند. لباس‌ها و زرههایی که برای تعزیه استفاده می‌شد، نیز در کنار این پرده‌ها به نمایش درآمده‌اند. این لباس‌ها و زره‌ها، نشانگر قدمت هنر تعزیه در آذربایجان شرقی هستند.
سازهای مراسم محرم
در این موزه، سازهای قدیمی که در مراسم عزاداری دوره قاجار و پهلوی کاربرد داشتند نیز جمع‌آوری‌شده‌اند. سازهای عزاداری، نقش مهمی در ایجاد حال و هوای محرم دارند و عزاداران را به سوگواری برمی‌انگیزانند. ازجمله سازهای عزاداری می‌توان به قره‌نی، سنج، طبل و فلوت اشاره کرد. قره‌نی، با صدای دل‌نشین خود، غم و اندوه را در دل عزاداران می‌نشاند. سنج و طبل، با صدای پرهیبت خود، یادآور نبردهای خونین کربلا هستند. فلوت، با صدای لطیف خود، روح عزاداران را به‌سوی آسمان پرواز می‌دهد.
دسترسی به خانه تاریخی دکتر صحتی
موزه محرم تبریز در خیابان شهید مطهری، کوچه گوگانی قرار دارد. برای دسترسی به این موزه، می‌توانید از دو مسیر زیر استفاده کنید:
مسیر اول:
• به خیابان جمهوری اسلامی یا شریعتی بروید.
• ازآنجا به سمت میدان راسته کوچه حرکت کنید.
• در میدان راسته کوچه، به سمت شمال بروید.
• پیش از رسیدن به پل رودخانه، کوچه گوگانی یا احمدی را در سمت راست خودخواهید دید.
• وارد کوچه گوگانی یا احمدی شوید و تا انتهای کوچه ادامه دهید.
مسیر دوم:
• به خیابان مطهری بروید.
• در خیابان مطهری، به سمت شمال بروید.
• کوچه گوگانی یا احمدی را در سمت راست خودخواهید دید.
• وارد کوچه گوگانی یا احمدی شوید و تا انتهای کوچه ادامه دهید.
ترجیحا خودروی خود را داخل خیابان اصلی پارک نکنید و پیاده وارد کوچه شوید. بهترین مکان برای پارک خودروی شما، پارکینگ پاساژ مشروطه است.
بهترین زمان بازدید
بهترین زمان بازدید از موزه محرم تبریز، در ایام محرم است. در این ایام، موزه به‌طور ویژه بازگشایی می‌شود و برنامه‌های ویژه‌ای برای بازدیدکنندگان برگزار می‌شود. البته، اگر در ایام محرم نمی‌توانید به تبریز سفر کنید، می‌توانید در سایر ایام سال نیز از موزه محرم بازدید کنید. موزه محرم در تمام طول سال باز است و امکان بازدید از آن برای عموم وجود دارد.
زمان بازدید
خانه صحتی در ایام هفته و بین ساعات ۹ صبح تا ۱۵ بعدازظهر برای بازدید باز است. بازدید از این خانه در روز‌های جمعه امکان‌پذیر نیست.
جاذبه‌های دیدنی نزدیک به منزل دکتر صحتی
در اطراف خانه دکتر صحتی، جاذبه‌های گردشگری دیگری چون خانه مشروطه، بازار بزرگ، گنبد کبود، مقبره الشعرا، مسجد جامع تبریز، خانه پروین اعتصامی، خانه استاد شهریار، پل قاری، ارگ تبریز، موزه آذربایجان و غیره نیز وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها بازدید کنید.
هتل‌های نزدیک خانه دکتر صحتی
با گشت‌وگذار در کوچه‌پس‌کوچه‌های تبریز و تماشای خانه‌های قدیمی چون منزل دکتر صحتی با فرهنگ و آداب‌ورسوم مردم این شهر زیبا آشنا می‌شوید. معاشرت و گفتگو با مردمانی مهربان و پاک می‌تواند شما را به شناخت کامل‌تری از آثار و جاذبه‌های تبریز برساند. شما می‌توانید پس از گردش در شهر در یکی از هتل‌های تبریز اقامت داشته باشید.
هتل شهریار تبریز یکی از بهترین هتل‌های این شهر به‌حساب می‌آید که در منطقه‌ای با چشم‌اندازی زیبا در بلوار ائل گلی (شهید باکری) قرار دارد. هتل پنج ستاره شهریار در 10 طبقه 202 واحد اقامتی ازجمله اتاق و سوئیت دارد. این هتل در سال 1386 شروع به فعالیت کرد و در سال 1396 جهت بهبود کیفیت خدمات بازسازی شد.
موقعیت مکانی هتل شهریار دسترسی به اماکن دیدنی تبریز چون بازار بزرگ، موزه محرم، گردشگاه ائل گلی و سایر مکان‌های گردشگری آسان می‌کند. با رزرو هتل شهریار تبریز می‌توانید در یکی از اتاق‌های تک‌نفره، دابل، سه‌نفره، دونفره دیلاکس، سوئیت دیلاکس، سوئیت پرزیدنتال، سوئیت دیپلماتیک و سوئیت اگزکیوتیو اقامت داشته باشید.
امکانات هتل چون استخر، سونا، جکوزی، ماساژ، اسپا، سالن بدن‌سازی، لاندری، فروشگاه، فکس، پرینتر، ترانسفر، تاکسی‌سرویس و غیره برای رفاه مهمانان فراهم‌شده است. رستوران کاکتوس هتل شهریار در طبقه اول قرار دارد و علاوه بر صبحانه، از مهمانان در وعده‌های ناهار و شام پذیرایی می‌کند.
رستوران چشم‌انداز انواع غذاهای ایرانی، فرنگی و فست‌فود را سرو می‌کند و چشمان شما را به تماشای مناظری زیبا از شهر تبریز دعوت می‌کند. کافی‌شاپ هتل در فضایی دنج با انواع نوشیدنی‌ها، دسر‌ها، باقلوا و کیک‌های تازه محیطی عالی برای قرارهای دوستانه و کاری به‌حساب می‌آید.
به‌هرروی دیدن خانه قاجاری دکتر صحتی و تماشای فرهنگ و سنت مردم در عزاداری محرم در سفر به تبریز و اقامت در محیطی منحصربهفرد چون هتل شهریار فرصتی است که نباید آن را از دست داد.
کلام پایانی
موزه محرم تبریز یک گنجینه فرهنگی و تاریخی است که در خود داستان‌های بی‌پایانی از تلاش و فرهنگ مردم این شهر دارد. این خانه شاهد عزاداری‌های و سوگواری مردم تبریز از قاجار تاکنون بوده و به یک نماد از سنت و آداب مردم آذربایجان غربی تبدیل‌شده است. حضور موزه محرم در خانه دکتر صحتی بر ارادت و علاقه ایشان به امام حسین برمی‌گردد و آثاری که در این خانه هستند، فرهنگ عزاداری شهرهای مختلف این استان را به نمایش می‌گذارد.
سؤالات متداول در مورد خانه تاریخی دکتر صحتی
موزه محرم تبریز در خانه چه کسی قرار دارد؟
این موزه در منزل دکتر صحتی واقع‌شده است.
چه آثاری در خانه تاریخی دکتر صحتی نگه‌داشته می‌شود؟
آثار مربوط به مراسم و آیین‌های عزاداری چون مجسمه‌ها و تصاویری از شخصیت‌های مذهبی و تاریخی مربوط به واقعه عاشورا، انواع طوق، پرچم، گهواره‌های کوچک نذری، چراغ، شمع، ابزار و نوشته‌های مربوط به سوگواری و تعزیه‌خوانی، نقاشی‌های قدیمی و بیرقی با شمایل حضرت علی و غیره نگهداری می‌شود.
چگونه می‌توانم به خانه قدیمی دکتر صحتی دسترسی داشته باشم؟
برای دسترسی به خانه دکتر، می‌توانید از وسایل حمل‌ونقل عمومی مانند اتوبوس و تاکسی استفاده کنید. همچنین، می‌توانید با خودروی شخصی خود به این مکان مراجعه کنید.
فاصله هتل شهریار با منزل دکتر صحتی چقدر است؟
از هتل بین‌المللی شهریار با طی مسیر ده‌دقیقه‌ای می‌توانید به خانه دکتر برسید.
