تبریز نقش پررنگی در تاریخ و حوادث گوناگون ایران داشته‌است؛ زمانی پایتخت دوم قاجارها بود؛ کمی بعد میزبان مشروطه‌خواهان شد؛ و بعد دوران سخت اشغال روس‌ها را تحمل کرد؛ با صبوری به دوران رضاخان رسید و بعد مانند سایر شهرها اسیر جبر مدرنیزه کردن کل کشور شد؛ و دوباره نوبت به روس‌ها رسید و داستان تکراری اشغال؛ به دلیل همین تاریخ پر فراز و نشیب، گوشه گوشه تبریز پر از تاریخ و خاطره است.
یکی از خانه‌هایی که شاید بیش از همه تاریخ جنگ جهانی دوم را به یاد داشته باشد؛ خانه اردوبادی تبریز در دل این شهر است؛ با ما همراه باشید تا با هم گشتی در دل این خانه تاریخی بزنیم. همچنین برای اقامت در تبریز می‌توانید از سایت رزرو آنلاین هتل رهی نو بهترین هتل های اصفهان مانند هتل لاله پارک تبریز را رزرو کنید.
خانه اردوبادی تبریز
خانه اردوبادی از خانه‌های دوره پهلوی است که در اوایل حکومت رضا شاه ساخته شد. اغلب خانه‌های آن دوره از خشت و آجر ساخته می‌شد، اما خانه اردوبادی تنها خانه تاریخی تبریز است که از آجر و سنگ‌های ساختمانی بنا شده است و از این حیث معماری آن اهمیت ویژه‌ای دارد. این خانه در جنگ جهانی دوم و اشغال تبریز توسط روس‌ها، سفارت عراق بود. این عمارت با مساحتی حدود ۱۶۰۰ مترمربع، در ۳ طبقه ساخته شده است و امروزه به مرکز اسناد ملی شمال غرب تبدیل شده است. خانه اردوبادی در ۲۶ آبان سال ۱۳۷۸ با شماره ۲۴۹۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
تاریخچه خانه اردوبادی
خانه اردوبادی تبریز در زمان پهلوی اول ساخته شده‌است؛ و شاید نسبت به سایر خانه‌های این شهر از قدمت کمتری برخوردار باشد؛ البته به طور کلی، در شهر تبریز کمتر بنایی با عمر و قدمتی بیش از دوران قاجار می‌توان پیدا کرد؛ زلزله مهیب سال 1193 هجری، شهر تبریز را تبدیل به یک ویرانه کرد و از این شهر با شکوه، چیزی جز خاک باقی نگذاشت؛ تنها بناهای بازمانده از این زلزله‌ی بزرگ، مسجد جامع، بازار بزرگ تبریز، مسجد کبود، مسجد استادشاگرد و ارگ علیشاه بودند؛ پس از بازسازی شهر و همچنین با تبدیل شدن تبریز به عنوان پایتخت دوم ایران،اقتصاد، گردشگری و بازدید از دیدنی های تبریز دوباره رونق گرفت.
خانه اردوبادی تبریز، همان‌طور که گفتیم کمی بعد از دوران قاجار و در زمان پهلوی اول ساخته شد؛ این خانه در ابتدا به پزشکی به نام موسی بیگ تعلق داشت؛ که بخشی از خانه را به انجام امور پزشکی اختصاص داده بود؛ اما با شروع جنگ جهانی دوم، روزهای آرامش این خانه هم به پایان رسید.
وقتی هیتلر، آتش جنگ جهانی دوم را در اروپا روشن می‌کرد؛ مردم ایران حتی فکرش را هم نمی‌کردند که روزی تبدیل به یکی از قربانیان اصلی این جنگ شوند؛ دولت مرکزی ایران بی خبر از قول و قرارهای پشت پرده کشورهای روسیه و انگلیس، اعلام بی طرفی کرد؛ اما ایران کشوری حاصل‌خیز بود و می‌توانست آذوقه نیروهای متفقین را تامین کند و از طرفی به عنوان یک پل ارتباطی برای روس‌ها عمل کند، بنابراین در شهریور 1320 پای جنگ و نیروهای متفقین به ایران باز شد و شهر تبریز که در مسیر ورود نیروهای روسیه بود خیلی زود زیر چکمه‌های ارتش سرخ لگدکوب شد.
مردم تبریز بی خبر از همه دنیا، صبح سوم شهریور 1320 با صدای غرش هواپیماهای جنگنده متفقین، از خواب برخاستند؛ بمباران‌ها تا یکی دو روز بعد ادامه پیدا کرد و به تدریج قوای پیاده نظام روسیه وارد تبریز شدند؛ خانه اردوبادی که از سال 1317به عنوان کنسولگری عراق مورد استفاده قرار می‌گرفت در زمان اشغال روس‌ها تعطیل شد؛
(البته برخی از پژوهشگران معتقد هستند که تازمان دولت مصدق سفارت عراق در ایران و در این خانه دایر بوده است.) به هر حال و بنابر بیشتر نقل قول‌های تاریخی، با اشغال شدن ایران و تبریز، عمر نقش‌آفرینی این خانه به عنوان کنسولگری عراق هم به پایان رسید و تا مدت‌ها از این خانه استفاده نمی‌شد؛ کمی بعد و با آرام شدن اوضاع، روان‌شناس معروف تبریزی، دکتر اردوبادی این خانه را خریداری کرد و از آن به عنوان کلینیک بیماران روانی استفاده کرد؛ اما دهه پنجاه سرآغاز ورود این خانه به عرصه فرهنگ بود؛ خانواده علمیه که از چاپخانه‌داران معروف و سرشناس تبریز بودند؛ خانه را خریداری و ازآن به عنوان چاپخانه و البته محل سکونت استفاده کردند.
خانه اردوبادی تبریز تا سال 1371 در اختیار خانواده علمیه بود و پس از آن توسط شهرداری تبریز خریداری شد و در تاریخ 26 آبان ماه 1378 به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسید؛ خانه اردوبادی این روزها هم بیکار نیست و به عنوان مرکز نگهداری اسناد ملی منطقه شمال غرب کشور، روزانه میزبان هزاران دانشجو و پژوهشگر در عرصه‌های مختلف علمی و پژوهشی مثل سیاست، فلسفه، فرهنگ و ... است. اسناد نگهداری شده در خانه اردوبادی، بسیار ارزشمند و دارای قدمتی بسیار زیاد هستند؛ قدیمی‌ترین سندی که اکنون در این خانه می‌توان پیدا کرد؛ سندی مربوط به سال 988 هجری و متعلق به دوران شاه طهماسب اول است؛ که در نوع خود سندی بی نظیر است.
معماری خانه اردوبای در مقایسه با دیگر خانه های تاریخی
نگاهی به معماری و نمای خانه اردوبادی تبریز در مقایسه با سایر خانه‌های تاریخی این شهر، هنر معماری و توجه به خلوت و حریم خصوصی در ساخت بنا و خانه، در گذشته، اهمیت و جایگاه ویژه‌ای داشته است؛ خانه‌ها به گونه‌ای طراحی و ساخته می‌شدند که بخش درونی خانه از بخش بیرونی قابل تفکیک باشد؛ و در عین حال همه اتاق‌ها دیدی خوب به حیاط و منظره‌های طبیعی داشته باشند؛ خانه اردوبادی تبریز، با تکیه بر همین ویژگی معماری ایرانی ساخته شده، و تمام اتاق‌های عمارت سه طبقه، دارای دیدی مناسب به حیاط مرکزی خانه هستند.
یکی دیگر از ویژگی‌های خانه‌های تاریخی تبریز، استفاده از خشت و آجر در نما و ساختمانشان است؛ اما خانه اردوبادی تبریز تنها خانه‌ای است که در نمای آن سنگ به کار رفته است؛ گفته می‌شود سنگ تراکیت استفاده شده، از معدن اسپراخون تبریز استخراج شده است؛ استفاده از سنگ در ساختمان خانه اردوبادی، استحکام این بنای 1600 متر مربعی را افزایش داده به طوری‌که هنوز هم بعد از این همه سال، باز هم قابل استفاده است.
زیرزمین عمارت اردوبادی به شکل یو طراحی شده است و هر یک از اتاق‌ها با توجه به کاربری‌هایی که در زمان‌های مختلف برای خانه تعریف می‌شد؛ مورد استفاده قرار می‌گرفتند. حالت کلی ساختمان تا به امروز حفظ شده است و از بخش‌هایی از آن به عنوان کتاب‌خانه و دفترهای اداری استفاده می‌شود.
کلام پایانی
اگر بعد از خواندن این مقاله وسوسه شدید که هر چه زودتر از این خانه زیبا دیدن کنید، پیشنهاد می‌کنیم حتما با پنجره‌های قوس‌دار چوبی‌اش عکسی بگیرید و از دل سنگ و آجرها بوی تاریخ را استشمام کنید؛ می‌توانید در اولین فرصت عازم تبریز شوید و به سراغ خیابان ارتش جنوبی بروید، کنار سازمان میراث فرهنگی، رو به روی عمارت شهرداری، یک ساختمان محکم و استوار و سربلند از بازی‌های تاریخ و روزگار به شما سلام می‌کند. بله! درست است! به خانه اردوبادی تبریز خوش آمدید!
