پل سنگی تبریز چایکنار
پل سنگی در تبریز یکی از جاذبه‌های گردشگری تبریز و از جمله آثار باستانی معروف این شهر به شمار می‌آید. معماری خاص و زیبای این بنا، مصالح به کار رفته در آن، نورپردازی و تزئینات خاصی که متعلق به زمان‌های گذشته است، در کنار هم، به جذابیت این پل افزوده و آن را به یکی از مکانهای توریستی تبریز و ایران تبدیل کرده. در مقابل این پل سنگی یک مسجد نیز قرار دارد که همه‌ساله در ایام محرم، عزاداران مراسم باشکوهی در آن برگزار می‌کنند. بسیاری از مردم به خاطر دیدن و شرکت در این مراسم، از سراسر کشور به این مکان تاریخی می‌آیند. از میان این ابنیه تاریخی می‌توان به پل‌های تاریخی تبریز اشاره کرد. یکی از این پل‌ها، پل سنگی تبریز استان آذربایجان شرقی یا پل خویلی‌هاست که به خاطر تاریخچه جذاب آن، تزئیناتی که در آن به کار رفته، نوع مصالح و مسجد مقابلش از شاهکارهای دوره قاجاریه به شمار می‌رود.
آدرس پل سنگی در تبریز
این پل سنگی در گذشته در قسمت شمال شرقی تبریز قرار گرفته بود؛ اما در حال حاضر در مرکز شهر تبریز، روی پهن‌ترین قسمت میدان چای بر روی رودخانه «قوری چای» قرار دارد. به محله‌ای که پل سنگی در آن واقع شده، محله پل سنگی می‌گویند؛ اگر قصد دیدن این پل را دارید باید بگوییم آدرس پل سنگی تبریز اینگونه است که باید به خیابان چای کنار تبریز بروید. دو خیابان هر دو به نام چای کنار (علامه طباطبایی) در دو طرف مهرانه رود قرار دارد که پل سنگی این دو خیابان را به هم وصل می‌کند. سر شمالی پل، به محل تلاقی خیابان مناف زاده با خیابان چای کنار نزدیک است و سر جنوبی آن به تلاقی چای کنار و میرچوپان می‌رسد. در نزدیکی‌های پل، رستوران‌ها و فست‌فودهای زیادی هستند؛ بنابراین نگران تایم نهار یا شام خود نباشید. شما می‌توانید به‌راحتی در هر زمانی از روز از این پل دیدن کنید. پیشنهاد میکنم اگر به تبریز سفر می‌کنید، پل سنگی و خانه پروین اعتصامی را در یک روز ببینید. خانه پروین اعتصامی نیز در مرز محله پل سنگی، خیابان کفاش پور، کوچه پروین اعتصامی قرار دارد.
معماری پل سنگی تبریز
معماری این پل ز تقریباً شبیه معماری سایر پل‌های تاریخی ایران، دارای پایه‌هایی است که با طاق‌های هلالی به یکدیگر متصل شده‌اند. جنس پایه‌ها از سنگ و جنس فضای درونی و بیرونی هلال از آجر است. این پل دارای پنج طاق است.
- تزئینات: یک سنگ‌نبشته به خط کوفی در پایه جنوبی پل سنگی تبریز دیده می‌شود که آن را به تاریخ 1363 ه. ق نسبت داده‌اند. نورپردازی این بنای تاریخی تبریز نیز بر زیبایی آن افزوده. این نورپردازی به‌گونه‌ای است که فضای درونی طاق‌ها را روشن کرده. هم‌چنین چراغ‌هایی بر روی سرستون‌ها نصب شده که نور را به سمت پایین ستون‌ها هدایت می‌کنند و بر برجستگی این ستون‌های نیم استوانه‌ای می‌افزایند. ستون‌های نیم استوانه‌ای که پل سنگی را نگه‌داشته‌اند از مهم‌ترین اجزای اصلی تزئینات این پل به شمار می‌آیند. نوک بالایی این ستون‌ها تیزتر شده و حالتی شبیه به مهره‌های سرباز در بازی شطرنج به خود گرفته‌اند.
- نوع مصالح: علاوه بر سنگ، در ساخت این پل، از آجر نیز استفاده شده است. واضح است که پایه‌های یک پل –به شرطی که رودخانه خشک نشده باشد- در آب رودخانه قرار می‌گیرند؛ لذا باید اولاً مصالح آن قدرت تحمل فشار آب را داشته باشند و ثانیاً در معرض آب متلاشی نشوند که سنگ و آجر هر دو از این خاصیت برخوردارند. اما علاوه بر خود مصالح، ملاتی که برای نگه‌داشتن آن‌ها در کنار هم به کار می‌رود نیز باید بسیار محکم و قوی باشد. برای ساخت پل که از مکانهای دیدنی تبریز است، از ملات ساروج برای کنار هم نگه‌داشتن سنگ‌ها و آجرهای پل استفاده شده. در دوران باستان از ملات ساروج استفاده می‌شده و مواد تشکیل‌دهنده آن شامل خاک رس، ماسه مادی، سنگ‌آهک، خاکستر، الیاف و آب است. هم‌چنین در برخی موارد خاص برای ساخت سازه‌های بسیار مهم که باید استحکام فوق‌العاده‌ای داشته باشند از سفیده تخم‌مرغ و شیر نیز استفاده می‌شده. ازآنجاکه این ملات استحکام بالایی دارد، برای ساخت پل‌ها و چاه‌های آب و به‌طورکلی سازه‌هایی که در معرض آب قرار دارند بسیار مناسب است هرچند در ساخت انواع بناها استفاده می‌شود.
- ابعاد: طول پل سنگی را 44 و عرض آن را 6 متر و 80 سانت تخمین زده‌اند.
مسجد پل سنگی تبریز
در سمت شمالی پل سنگی، یک مسجد نیز قرار دارد معروف به مسجد پل سنگی که متعلق به دوران قاجار است. خیابان مقابل مسجد (چای کنار) به دلیل آسفالت‌های مکرری که در طول زمان با هدف بازسازی و بهبود خیابان انجام گرفته، بالا آمده و باعث شده مسجد پل سنگی نسبت به خیابان در مکان پایین‌تری قرار بگیرد. ستون‌های مقابل مسجد پل سنگی تبریز چایکنار، مانند ستون‌های پل از جنس سنگ و آجر ساخته شده‌اند (6 ستون سنگی با سرستون مقرنس‌کاری شده و 2 ستون بزرگ‌تر آجری). این مسجد نیز مانند پل سنگی ثبت ملی شده است. هر سال در ایام محرم، در مسجد پل سنگی عزاداری سنتی و معروفی انجام می‌شود که تماشای آن برای توریست‌ها جذاب است. مردان در این عزاداری مانند بسیاری از شهرهای دیگر در کنار یکدیگر می‌ایستند و با قرار دادن دست چپشان بر پشت فرد بغل‌دستی، یک حلقه ایجاد می‌کنند. عزاداران در دست راستشان چوب‌هایی متحدالشکل مشکی با نوک سفید می‌گیرند و هماهنگ با ریتم مداحی آن را به بالا و پایین حرکت می‌دهند.
تاریخچه پل سنگی تبریز
شخصی به نام «حاج عظیم» این پل را در اوایل دوران قاجار بنا کرد. هم‌چنین پل سنگی چایکنار در اواخر قاجاریه یک بار مرمت و بازسازی شده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، در دوره مشروطه، نیروهای محمدعلی شاه قاجار بر روی این پل با باقرخان برخورد کرده و در همین مکان با هم جنگیده‌اند. این پل در سال 84 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده؛ یعنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری آن را ازنظر ملی مهم دانسته. هر بنایی که در این فهرست ثبت می‌شود ازنظر اطلاعاتی ساماندهی شده و مرمت آن در دستور کار قرار می‌گیرد. خدمات کارشناسی، فنی و مالی مرمت بناهای ثبت ملی شده به عهده سازمان میراث فرهنگی خواهد بود. تبریز یکی از قطب‌های گردشگری ایران است که بیشتر به خاطر ابنیه تاریخی‌اش توجه توریست‌ها را به خود جلب می‌کند.
