یادتان می‌آید در کتاب فارسی دوران کودکی‌مان، یکی از شعرهایی که باید به خاطر می‌سپردیم، با بیت زیر آغاز می‌شد:
"روزی گذشت پادشهی از گذرگهی ... فریاد شوق بر سر هر کوی بام خاست..."
شعری که متعلق به اختر چرخ ادب، بانو پروین اعتصامی است. بیایید کمی از تصویر تندیس‌هایی که از این بانوی شاعر می‌بینیم، فراتر رفته و سری به خانه کودکی وی بزنیم.
پروین اعتصامی از شاعران نامی ایران و اهل تبریز است که در ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ شمسی در خانه‌ای در محله ششگلان به دنیا آمد. نام اصلی او «رخشنده» بود و پدرش، «یوسف اعتصام‌الملک» که نویسنده، ناشر و مترجم و از خانواده‌های اصیل تبریزی بود، در سن ۷ سالگی پروین، زمانی که او شعر زیبایی سرود، تخلص «پروین» را برای دخترش برگزید. در 25 سالگی با پسر عمویش به نام فضل الله اعتصامی ازدواج کرد. منتها از آن جایی که روحیه حساس و منعطف پروین با روحیه نظامی و خشک پسرعمویش نمی‌خورد، یک سال بعد از همسرش جدا شد. اگر بیماری حصبه امان می‌داد، شاید بیش از 35 سال عمر می‌کرد اما متاسفانه، جامعه ادبی ایران، در فروردین 1320، پروین ایران را به علت بیماری حصبه از دست داد. اگر از خوانندگان اشعار پروین هستید، شاید برایتان جذاب باشد که بدانید بانویی که تبدیل به بزرگترین شاعر ایران شده است، در چه خانه‌ای زندگی می‌کرده و از کدام فضا الهام گرفته است.
خانواده پروین، تا ۶ سالگی پروین در این خانه زندگی می‌کردند و بعد از آن به تهران مهاجرت کردند. امروزه سازمان میراث فرهنگی پس از مرمت بنا، آن را تبدیل به «بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان» کرده است. قدمت این خانه مربوط به دوران پهلوی اول است، البته ناگفته نماند که این خانه قبلاً از دو بخش تشکیل شده بود که یکی از آن‌ها مربوط به دوران قاجار می‌شد که متأسفانه از بین رفته است. موقعیت بنا شمالی است و ابتدا هنگام ورود، وارد حیاط زیبایی می‌شوید که در وسط، یک حوض کوچک و چهار باغچه اطراف آن دارد. دو ورودی به داخل ساختمان وجود دارد و نمای آن آجری است. ورودی زیرزمین نیز از حیاط و در آن، زیر پله‌های ورودی ساختمان است. این خانه که به نام مشهورترین شاعر زن ایرانی مزین شده است، در ۲۸ اسفند ۱۳۸۵ به شماره ۱۸۶۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه پروین اعتصامی کجاست
امکان ندارد اهل تبریز باشید و تابلوی خانه پروین اعتصامی به چشم‌تان نخورده باشد. خانه‌ای که پروین، کودکی‌اش را در آن گذراند، در محله ششگلان تبریز قرار دارد. برای بازدید از این خانه تاریخی که روزگاران دور و درازی را به خود دیده، به خیابان عباسی بیایید. مسجد میرآقا را می‌بینید. نبش مسجد، کوچه ساوجبلاغی قرار گرفته است و پس از آن دیوارهای بیرون خانه که نقش بانوی شاعر را به خود دارد، شما را به سمت پلاک 6 راهنمایی می‌کند.
ساعت بازدید از خانه پروین اعتصامی
شاید زمان آن رسیده که به جای تنها تصویری که از پروین در کتاب‌های فارسی دبستان و تندیسی که در برج میلاد تهران در ذهنمان داریم، دل به دریا زده و به پروین بانوی ایران، نزدیکتر شویم و از خانه‌ای که او دوران کودکی‌اش را در آن گذرانده است، دیدن کنیم. خانه پروین، میزبان شما گردشگران عزیز در ساعت 9 صبح الی 5 بعد از ظهر است.
قیمت بلیط خانه پروین اعتصامی
برای تهیه بلیط این خانه، اگر در زمان برپایی نمایشگاه باشد، مبلغ ناچیزی می‌پردازید و در عوض در صورتی که خوش شانس باشید، در زمان بازدیدتان، علاوه بر بازدید از حیاط خانه، می‌توانید از داخل خانه نیز دیدن کنید.
تاریخچه خانه پروین اعتصامی
بنایی که به عنوان خانه پروین اعتصامی می‌بینید، طول عمری از زمان دوره پهلوی اول دارد. پروین تا 7 سالگی در این خانه زندگی کرده است. تا قبل از انقلاب، این خانه یک عمارت بزرگ و شاهانه بود که در کوچه قدیمی و تنگی به نام عودجولان قرار گرفته بود. بعدها برادر پروین آن را فروخت و خانه به سه قسمت تقسیم شد و هر قسمت از آن متعلق به فرد دیگری شد. خانه سمت راستی همان خانه‌ای است که به عنوان موزه و خانه قدیمی پروین از آن بازدید می‌کنید. خانه میانی هم متعلق به خانواده‌ای بوده که دختران آن خانه قصد داشتند به هر قیمتی که هست، شکل آن را حفظ کنند. خانه سمت چپی هم تبدیل به یک کارگاه مبل سازی شد و قالب خود را از دست داد.
خانه پدری پروین در اسفند سال 85 به ثبت آثار ملی ایران درمی‌آید. پس از دو سال مرمت و بازسازی که روی این خانه انجام گرفت، علاقه‌مندان و ادیبان زیادی به خصوص در ایام نوروز روانه خانه پروین نایاب زمان، شدند.
قسمت های مختلف خانه پروین اعتصامی
وارد خانه که می‌شوید، نمای ساختمان دو طبقه قدیمی به همراه تندیس پروین اعتصامی که در حال بالا رفتن از پله‌ها است، توجه‌تان را جلب می‌کند. در خانه‌ای به وسعت 1300 متر مربع، حیاطی دل نواز و قدیمی به وسعت 900 متر در مقابل‌تان می‌بینید که از حوض وسط حیاط تا باغچه‌هایی که باغبان آن سال‌ها پیش خشکید، حس غریب و در عین حال دلچسبی به شما می‌بخشد که ناشی از حضورتان در خانه قدیمی است. چیزی که بیش از هر چیز در این خانه‌های قدیمی توجه‌تان را جلب می‌کند، استفاده از معماری قدیمی و آجر کاری شیک و ساده‌ای است که خانه‌های امروزی از آن بی نصیب ماندند.
از حوض عبور کرده و تندیس پروین را پشت سر می‌گذارید و از پله‌های ساختمان بالا می‌روید. در طبقه اول، یک سالن به همراه ورودی شرقی و غربی، با دو اتاق وجود دارد که روی دیوارها نمونه‌ای از اشعار بانوی شاعر به چشم می‌خورد. روی بخش‌هایی از دیوارهای خانه متن نامه‌ها و آثار قدیمی به چشم می‌خورد که از آن جمله می‌توان به نامه فرمانداری قم برای تدفین بزرگ زن شاعر، اشاره کرد. همچنین وسایل شخصی پروین همچون کیف سنتی و پیاله فیروزه‌ای در داخل کمد شیشه‌ای قرار داده شده است.
دیدنی‌های خانه محدود به ابزار و وسایل داخل آن نیست. از این طبقه، زاویه دید خوبی به حیاط دارید. کافیست در یک ظهر پاییزی یا عصر بهاری از این خانه دیدن کنید تا دریابید چه لذتی دارد، از پنجره به حیاطی که دیرزمانی شور و حال شاعرانه‌ای در آن موج می‌زد، خیره شوید. پنجره‌های چوبی با قفل کوچکی در پایین آن، که ارسی‌های قدیمی خانه مادربزرگ را به یادتان می‌آورد.
به طبقه بالا می‌رویم. در اینجا سه اتاق قدیمی می‌بینید که یکی از آن‌ها به آب انبار خانه وصل می‌شد. طی مرمت و بازسازی که روی خانه انجام شده است، تنور نانی از دل این خانه بیرون زده که روی آن را خاک پوشانده بود و حکایت از نان‌های گرمی دارد که روزگاری توسط اهل خانه پخته می‌شد.
از زیرزمین خانه غافل نشوید. با چند پله به جایی هدایت خواهید شد که با حوض 8 ضلعی و سقف کلیل آذری، برای شب‌نشینی‌های تابستانی از آن استفاده می‌شد. پنج اتاق گهواره‌ای در این جا می‌بینید. در فضای حیاط خانه پروین، مجسمه‌های مختلفی از پروین به نمایش درآمده است . همچنین توجه‌تان به مجسمه شاعر عاشق تبریزی، شهریار بزرگ، واعظ شوشتری و خاقانی شروانی نیز جلب خواهد شد.
روی دیوارهای ضلع شرقی حیاط، عکس بزرگان ادب و تاریخ همچون ستارخان و باقرخان به چشم می‌خورد. از جذابیت‌های دیگر خانه قدیمی بانوی شاعر، نمایشگاه‌های مختلفی است که در این بنا برگزار می‌شود. اگر اهل ادبیات و شعر هستید، در سفرتان به تبریز، از این خانه تاریخی دیدن کنید.
